Zm.: rozporządzenie w sprawie standardów wymagań będących podstawą przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów.

ROZPORZĄDZENIE
MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ I SPORTU
z dnia 10 kwietnia 2003 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie standardów wymagań będących podstawą przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów

Na podstawie art. 22 ust. 2 pkt 10 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 1996 r. Nr 67, poz. 329, z późn. zm. 1 ) zarządza się, co następuje:
§  1.
W rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 sierpnia 2001 r. w sprawie standardów wymagań będących podstawą przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów (Dz. U. Nr 92, poz. 1020) załącznik nr 3 otrzymuje brzmienie określone w załączniku do niniejszego rozporządzenia.
§  2.
Osoby, które w sesji wiosennej w roku szkolnym 2001/2002:
1)
nie zdały egzaminu maturalnego z określonego przedmiotu lub przedmiotów albo przerwały egzamin maturalny,
2)
zdały egzamin maturalny i chcą podwyższyć wynik tego egzaminu z danego przedmiotu lub przedmiotów lub chcą zdawać dodatkowe przedmioty wybrane,
3)
zadeklarowały chęć zdawania egzaminu maturalnego w tej sesji, lecz z przyczyn losowych bądź zdrowotnych nie przystąpiły do tego egzaminu,

i które do sesji zimowej w roku szkolnym 2004/2005 włącznie przystąpią albo ponownie przystąpią do egzaminu maturalnego, zdają ten egzamin według standardów wymagań będących podstawą przeprowadzania egzaminu maturalnego, obowiązujących w sesji wiosennej w roku szkolnym 2001/2002.

§  3.
Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

ZAŁĄCZNIK

STANDARDY WYMAGAŃ BĘDĄCE PODSTAWĄ PRZEPROWADZANIA EGZAMINU MATURALNEGO

JĘZYK POLSKI

I.

WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający wie, zna i rozumie:*
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
W ZAKRESIE WIEDZY O JĘZYKU
1) co to jest znak i jakie są rodzaje znaków:

a) zna typy znaków (np. ikonograficzne,

językowe),

b) wie, co to znaczy, że określony zbiór

znaków jest systemem,

c) rozumie istotę języka jako dwuklasowego

systemu znaków,

2) jakie są podsystemy języka:

a) zna podsystem fonetyczny, leksykalny i

gramatyczny; wie, co to wyraz, a co forma

wyrazowa,

b) zna podstawowe pojęcia leksykalne,

słowotwórcze, fleksyjne, składniowe, to

znaczy zna podstawy gramatyki języka

polskiego,

3) na czym polega bogactwo leksykalne i

frazeologiczne polszczyzny i jak je pomnażać

środkami rodzimymi:

jak na poziomie podstawowym oraz:

1) co to jest stylizacja

biblijna,

2) na czym polega funkcja

kreatywna i funkcja

fatyczna tekstu,

3) na czym polega retoryczna

organizacja tekstu, okres

retoryczny,

4) jakie są podstawowe cechy

języka poszczególnych epok

literackich

a) zna pojęcia synonimii, antonimii,

polisemii, homonimii leksykalnej,

b) zna podstawowe procesy słowotwórcze

polszczyzny,

c) zna definicję i rozróżnia typy

frazeologizmów,

d) zna pojęcie neosemantyzacji,
4) co to znaczy mówić i pisać poprawnie:
a) zna pojęcie kultury języka, normy

językowej i błędu językowego,

b) zna podstawowe typy błędów językowych

(błędy wymowy, odmiany, składniowe,

leksykalne, znaczeniowe, frazeologiczne,

stylistyczne, ortograficzne i

interpunkcyjne),

5) czym różni się polszczyzna mówiona od

pisanej, czyli zna podstawowe cechy obu typów

języka, wynikające z różnic sytuacji

komunikacyjnej,

6) na czym polega społeczne i terytorialne

zróżnicowanie polszczyzny:

a) zna pojęcie dialektu ludowego i gwary

ludowej,

b) wie, co to są gwary środowiskowe i

zawodowe,

c) zna pojęcie regionalizmu językowego,
7) jakie są style współczesnej polszczyzny:
a) zna pojęcie stylu językowego, a także

stylów artystycznych i użytkowych,

b) zna podstawowe cechy stylów pisanych

(urzędowego, dziennikarskiego,

publicystycznego, naukowego) i mówionych

(monologowego, dialogowego),

8) co to jest stylizacja językowa i jakie są

podstawowe typy stylizacji (archaizacja,

dialektyzacja, kolokwializacja tekstu),

9) co to jest akt mowy i jakie są rodzaje aktów

mowy; wie o składnikach aktu mowy, o jego

sensie dosłownym i intencjonalnym,

10) jakie są podstawowe funkcje tekstów

językowych; zna funkcję komunikacyjną,

impresywną, ekspresywną i poetycką tekstu,

11) na czym polega umiejętność przekonywania; co

to są zabiegi perswazyjne i nieuczciwe

używanie języka:

a) zna pojęcia perswazji językowej i

manipulacji oraz etyki językowej,

b) zna językowe środki wykorzystywane w tych

zabiegach,

12) na czym polega umiejętność publicznego

zabierania głosu oraz zna podstawowe pojęcia

retoryczne: pytanie retoryczne, elipsę,

metaforę,

13) jak sprawnie posługiwać się polszczyzną w

zależności od sytuacji komunikacyjnej:

a) zna zasadę stosowności wypowiedzi,
b) wie, kiedy posługiwać się językowymi

odmianami oficjalnymi, a kiedy

nieoficjalnymi,

14) na czym polega językowy savoir-vivre, czyli

zna sposoby zwracania się do innych, zasady

grzeczności, np. w dyskusji, w

korespondencji,

15) jakie były najważniejsze procesy językowe w

historii języka i jakie ślady pozostawiły one

we współczesnej polszczyźnie (podstawowe

procesy fonetyczne, a także leksykalne -

rozwój znaczeniowy wyrazów, zapożyczenia),

16) jakie są językowe rezultaty kontaktów

polszczyzny z innymi językami, dawniej i

dziś:

a) wie, z jakich języków polszczyzna przede

wszystkim zapożyczała środki językowe,

b) zna pojęcia zapożyczenia leksykalnego i

kalki językowej (znaczeniowej i

strukturalnej),

17) co to znaczy, że język jest wartością, czyli

wie, co to jest wartość sama w sobie

(autoteliczna) i wartość użytkowa języka

(język jako narzędzie)

W ZAKRESIE WIEDZY O LITERATURZE I KULTURZE
18) utwory literackie i inne teksty kultury,

wskazane w podstawie programowej dla zakresu

podstawowego, ważne dla poczucia tożsamości

narodowej i przynależności do wspólnoty

europejskiej i światowej,

jak na poziomie podstawowym oraz:

5) teksty wskazane w podstawie

programowej dla zakresu

rozszerzonego i poznane w

19) podstawowe tematy, motywy i wątki,

występujące w utworach literackich i innych

tekstach kultury,

trakcie lektury własnej,

6) toposy i motywy ważne dla

kultury śródziemnomorskiej,

20) podstawowe wyróżniki utworu literackiego oraz

właściwości różnych rodzajów i gatunków

literackich, konwencji stylistycznych i

tradycji literackich,

7) przemiany w obrębie

najważniejszych gatunków

literackich (np. dramatu

jako gatunku, eposu,

21) podstawowe pojęcia z zakresu poetyki

(wersyfikacja, kompozycja, stylistyka,

genologia), teorii literatury i historii

literatury, np. konwencja literacka, prąd

artystyczny, rodzaj i gatunek literacki;

temat, wątek, motyw, styl,

powieści, sonetu, pieśni,

hymnu, trenu i innych

gatunków lirycznych),

8) związki rodzajów i gatunków

literackich z prądami

artystycznymi (np. wiąże

22) podstawowe procedury analizy utworu

literackiego, np. odnalezienie dominanty

kompozycyjnej; rozpoznanie konwencji rodzaju

i gatunku literackiego, określenie nadawcy i

odbiorcy, konwencji estetycznej i

stylistycznej, rozpoznanie przesłania

ideowego dzieła,

satyrę i bajkę z

klasycystycznym, a sielankę

- z sentymentalnym nurtem

oświecenia),

9) wykładniki artystyczne

komizmu, tragizmu, patosu,

ironii oraz groteski - w

23) podstawowe kategorie estetyczne: komizm,

tragizm, patos, ironia oraz ich funkcje - w

zakresie niezbędnym do zrozumienia czytanych

utworów,

zakresie niezbędnym do

zrozumienia czytanych

utworów,

10) pojęcie dziedzictwa

24) style w sztuce, ich cechy i związek z kulturą

epoki,

kulturowego,

11) określenie "postmodernizm",

25) pojęcie tradycji literackiej i podstawowe

wyznaczniki różnych tradycji (staropolskiej i

oświeceniowej; romantycznej i

pozytywistycznej; młodopolskiej i

awangardowej),

12) wartości niesione przez

różne tradycje literackie i

kierunki filozoficzne,

13) związek między dominującą

funkcją językową tekstu i

26) cechy kodów komunikacyjnych sztuk innych niż

literatura, np. teatru, filmu, malarstwa,

jego formą oraz gatunkiem,

14) związki zachodzące między

27) zjawiska kultury dawnej i współczesnej -

ważne dla zrozumienia czytanych utworów,

różnymi warstwami utworu

literackiego

28) podstawowe konteksty interpretacyjne

poznanych utworów, rozumie rolę kontekstu w

odczytywaniu utworu,

29) pojęcia: kultura wysoka, masowa, elitarna,

kultura pop, arcydzieło, kicz,

30) wpływ środków masowego przekazu (prasy,

radia, telewizji, Internetu) na przemiany w

kulturze współczesnej,

31) wartości narodowe i związane z własnym

dziedzictwem kulturowym (np. patriotyzm,

ojczyzna, mała ojczyzna, naród,

społeczeństwo); wartości stanowiące dorobek

cywilizacji śródziemnomorskiej

W ZAKRESIE REDAGOWANIA TEKSTÓW
32) jakie są zasady kompozycji dłuższych

wypowiedzi pisemnych i ustnych,

33) jakie są zasady przekształcania tekstu

pisanego, np. zasady streszczania, skracania

i rozwijania tekstu oraz zasady cytowania,

34) jakie są podstawowe zasady tworzenia takich

tekstów, jak interpretacja utworu

literackiego, rozprawka, referat, recenzja;

zna cechy językowe i formalne wymienionych

gatunków piśmiennictwa,

jak na poziomie podstawowym oraz:

15) jakie są podstawowe cechy

eseju i tekstu naukowego;

zna cechy językowe i

formalne wymienionych

gatunków piśmiennictwa

35) na czym polega praca redakcyjna nad tekstem

(kolejność podawania informacji, adiustacja

tekstu, tworzenie tytułów, wyróżnienia

techniczne),

36) jakie są podstawowe cechy tekstu

popularnonaukowego

* Określenie "wie i rozumie" należy odnieść do standardów wymagań z zakresu wiedzy o języku i redagowania tekstów; określenie "zna i rozumie" należy odnieść do standardów wymagań z zakresu wiedzy o literaturze i kulturze.

II.

KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający potrafi:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
W ZAKRESIE ODBIORU TEKSTÓW KULTURY
1) rozpoznać różne rodzaje znaków w

prezentowanych wytworach kultury; rozpoznać,

co jest, a co nie jest systemem znaków;

wskazać w przedstawionym materiale (na

obrazie, rycinie, w tekście, fragmencie

filmu) znaki różnego rodzaju,

jak na poziomie podstawowym
2) wskazać w tekście określone formy fleksyjne i

połączenia wyrazowe: rozpoznać formy

fleksyjne wyrazów różnych części mowy,

rozpoznać i nazwać podstawowe związki

składniowe,

3) rozpoznać wieloznaczność słowa i odróżnić ją

od homonimiczności form; pokazać poprawne i

manipulacyjne posługiwanie się wyrazami

wieloznacznymi,

4) wyróżnić w tekście związki frazeologiczne i

odczytać ich znaczenia,

5) odczytać dosłowne i metaforyczne znaczenia

wyrazów,

6) odróżnić tekst językowo poprawny od

niepoprawnego,

7) wskazać istotne cechy języka mówionego i

pisanego oraz rozpoznać (według określonych

cech), czy dany tekst jest mówiony, czy

pisany,

8) wskazać i rozpoznać w tekście elementy gwar

terytorialnych, zawodowych i środowiskowych,

9) wskazać podstawowe cechy językowe

poszczególnych stylów; rozpoznać (według

określonych cech), w jakim stylu pisany jest

wskazany fragment,

10) wskazać w tekście stylizację; rozpoznać typ

stylizacji,

11) odróżnić intencje aktu mowy, np. rozkaz od

prośby, pytanie od stwierdzenia; wydobyć

ukryte cechy aktu mowy; dostrzec ironię,

sarkazm, prowokację w tekście wypowiedzi,

12) rozpoznać funkcje określonych tekstów i

wskazać środki językowe służące tym funkcjom,

13) rozpoznać w tekście językowe środki perswazji

i manipulacji:

odróżnić środki etyczne od nieetycznych,

szczerość od nieszczerości wypowiedzi,

pokazać określone środki perswazji językowej,

wskazać tekst zawierający manipulację

językową, odróżnić zdania o faktach od zdań

będących interpretacją faktów,

14) we współczesnej polszczyźnie wskazać ślady

procesów dawnych; wskazać typy zmian

znaczeniowych w wyrazach, np.

uabstrakcyjnienie, uogólnienie, zmiana

nacechowania,

15) rozpoznać w tekście wyrazy zapożyczone i

podać ich polskie odpowiedniki,

16) wskazać konsekwencje nadmiernego zapożyczania

do współczesnej polszczyzny elementów

angloamerykańskich

W tekstach publicystycznych i popularnonaukowych:
17) odczytać sens fragmentów (zdań, grupy zdań,

akapitu),

jak na poziomie podstawowym oraz w tekstach naukowych (np.
18) wyodrębnić tezę (główną myśl) całego tekstu,

wykorzystane w nim argumenty i sformułowane

wnioski,

filozoficznych, teoretycznoliterackich i językoznawczych)
19) rozpoznać zasadę kompozycyjną tekstu i jej

funkcję,

20) rozpoznać i określić typ nadawcy i typ

adresata tekstu,

21) nazwać funkcję tekstu,
22) rozpoznać charakterystyczne cechy stylu i

języka tekstu, nazwać środki językowe i ich

funkcję w tekście,

23) rozpoznać cechy gatunkowe tekstu,
24) odtworzyć informacje sformułowane wprost,

przetworzyć informacje, np. porządkować i

hierarchizować, stosować do rozwiązania

problemu, wskazać przyczyny i skutki,

oddzielić informacje od opinii

W tekstach literackich:
25) rozpoznać tematy, wątki, motywy, jak na poziomie podstawowym
26) rozpoznać nadawcę i odbiorcę oraz bohatera i

sposoby jego kreowania w utworze,

oraz:

1) rozpoznać funkcję

27) określić podstawowe wyznaczniki poetyki

utworu (z zakresu wersyfikacji, stylistyki,

kompozycji, genologii),

występujących w utworze

tematów, toposów, motywów,

2) wskazać funkcję (ideową

28) odczytać treści dosłowne i ukryte utworu, i kompozycyjną) aluzji
29) wykorzystać w odczytaniu sensu utworu miejsca

znaczące (tytuł, puentę, kompozycję,

słowa-klucze),

literackiej, znaku

kulturowego,

np. biblijnego, antycznego,

30) rozpoznać w tekście językowe środki

artystycznego wyrazu,

3) wskazać związki między

różnymi warstwami utworu,

31) dostrzegać najistotniejsze zagadnienia

utworu, stawiać hipotezy, problematyzować

odczytanie tekstu,

4) podporządkować odczytanie

utworu wybranej

metodologii,

32) wskazać różnice między fikcją literacką i

prawdą historyczną,

5) dostrzec związki utworu

literackiego z kulturą i

33) rozpoznać aluzje literackie, znaki i symbole

kulturowe, np. biblijne, antyczne,

romantyczne,

filozofią epoki,

6) rozpoznać znaki tradycji,

np. judaistycznej,

34) wskazać podstawowe konteksty utworu i

wykorzystać je w interpretacji,

antycznej,

chrześcijańskiej,

35) rozpoznać przybliżony czas powstania utworu, staropolskiej,
36) rozpoznać konwencję literacką utworu, 7) wskazać tradycję literacką,
37) rozpoznać styl utworu, np. wiersza

renesansowego, barokowego, klasycystycznego,

romantycznego,

8) dostrzec przemiany gatunku

literackiego,

9) wskazać środki językowe,

38) rozpoznać cechy gatunkowe analizowanego

utworu,

decydujące o swoistości

wypowiedzi indywidualnej,

39) rozpoznać parafrazę, parodię, trawestację, 10) rozpoznać
40) dostrzec cechy wspólne i różne wskazanych

utworów,

charakterystyczne

dla danej epoki cechy

41) dostrzec związki między utworem literackim i

innymi dziełami sztuki,

języka i stylu czytanych

utworów,

42) dostrzec w utworze wartości charakterystyczne

dla epoki,

11) dostrzec strukturę

artystyczną utworu,

43) rozpoznać powiązania utworów z historią

Polski i Europy (tradycją narodową,

europejską),

12) rozpoznać podstawowe

wyróżniki kodu innych niż

literackie dziedzin sztuki

44) dostrzec etyczne i estetyczne wartości utworu

literackiego,

- w zakresie niezbędnym do

odbioru dzieł, np.

45) dostrzec wartości uniwersalne i narodowe, plastycznych,
46) rozpoznać funkcję utworu, np. dydaktyczną,

kompensacyjną, formacyjną,

teatralnych, filmowych
47) odróżnić osobiste sądy związane z odbiorem

utworu od sądów utrwalonych w tradycji

III.

TWORZENIE INFORMACJI

Zdający potrafi:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
W ZAKRESIE TWORZENIA TEKSTU WŁASNEGO
1) poprawnie mówić i pisać, ze świadomością

tego, dlaczego tak właśnie to robi,

2) wypowiadać się ze świadomością intencji

swojej wypowiedzi: dobrać odpowiednie środki

leksykalne, np. synonimy, antonimy; poprawnie

posługiwać się związkami frazeologicznymi,

3) napisać tekst w określonym stylu,

4) skonstruować tekst mający przekonać kogoś do

czegoś, stosując określone środki perswazji

językowej,

5) publicznie zabrać głos, stosując podstawowe

zasady retoryczne,

6) właściwie skonstruować wystąpienie, używać

językowych środków grzeczności, unikać

agresywności i brutalizacji wypowiedzi,

7) zachować się właściwie językowo w różnych

sytuacjach, prawdziwych i modelowanych dla

celów dydaktycznych; wybrać środki językowe,

głównie leksykalne i frazeologiczne, stosowne

w danej sytuacji,

8) zachować się zgodnie z zasadami językowego

savoir-vivre'u; różnicować środki językowe ze

względu na ich wartość "grzecznościową",

jak na poziomie podstawowym oraz:

1) redagować własną wypowiedź

zgodnie z cechami gatunku i

zamierzoną funkcją tekstu

(próba eseju, interpretacja

porównawcza),

2) integrować wiedzę z zakresu

historii literatury, teorii

literatury, językoznawstwa

i nauki o kulturze,

3) formułować oceny według

wskazanych przez siebie

kryteriów,

4) świadomie dobierać środki

językowe, unikając kiczu

literackiego (np. stylu

afektowanego, kwiecistego)

9) na wybranych przykładach pokazać, że język

się zmienia,

10) przekonać słuchacza, że język jest wartością,
11) napisać dłuższy tekst (rozprawkę, recenzję,

referat, interpretację utworu literackiego

lub jego fragmentu), przestrzegając

podstawowych zasad jego organizacji;

dostosować formę do tematu wypowiedzi,

12) gromadzić, selekcjonować materiał,

hierarchizować argumenty, formułować hipotezy

i wnioski,

13) interpretować utwór na podstawie jego

analizy, odnosić stwierdzenia do

analizowanego tekstu,

14) porównywać utwory,
15) stosować podstawowe pojęcia z zakresu

historii literatury, poetyki, teorii

literatury i nauki o języku, a także terminy

i pojęcia z zakresu sztuk pięknych,

16) przywołać właściwe konteksty, np. odnieść

utwór do biografii autora, filozofii,

religii, życia, człowieka,

17) streszczać, parafrazować, cytować,

komentować, wnioskować,

18) formułować i uzasadniać opinie,
19) prezentować własne przeżycia wynikające z

kontaktów ze sztuką,

20) uczestniczyć w dialogu, dyskusji, broniąc

swojego stanowiska,

21) mówić i pisać z dbałością o estetykę

wypowiedzi

W ZAKRESIE SAMOKSZTAŁCENIA
22) korzystać z klasycznych źródeł informacji:

słowników (np. ortograficznego, poprawnej

polszczyzny, języka polskiego, terminów

literackich), encyklopedii,

23) korzystać z Internetu i innych

elektronicznych źródeł informacji,

24) wykonać opis bibliograficzny,

25) wyszukać literaturę przedmiotu, dokonać jej

selekcji według określonych kryteriów;

wykorzystać ją do opracowania tematu,

jak na poziomie podstawowym oraz:

5) tworzyć zestawy

bibliograficzne na

określony temat,

6) sporządzać przypisy,

7) tworzyć bazy danych,

8) sporządzać zapis

komputerowy, audio i wideo

26) scalać zdobyte informacje w różne formy

wypowiedzi,

27) notować, sporządzić plan, konspekt
28) gromadzić teksty literackie i inne teksty

kultury, poznane w toku lektury własnej,

stanowiące odniesienie do lektur poznanych w

szkole,

29) analizować i korygować błędy językowe

popełnione przez siebie lub dostrzeżone w

czytanych tekstach

JĘZYK POLSKI

dla osób niesłyszących

I.

WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający wie, zna i rozumie:*
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
W ZAKRESIE WIEDZY O JĘZYKU
1) co to jest znak i jakie są rodzaje znaków: jak na poziomie podstawowym
a) zna typy znaków (np. ikonograficzne,

językowe),

b) wie, co to znaczy, że określony zbiór

znaków jest systemem,

c) rozumie istotę języka jako dwuklasowego

systemu znaków,

2) jakie są podsystemy języka polskiego:

a) zna podsystem leksykalny i gramatyczny;

wie, co to wyraz, a co forma wyrazowa,

b) zna podstawowe pojęcia leksykalne,

słowotwórcze, fleksyjne, składniowe, to

znaczy zna podstawy gramatyki języka

polskiego,

oraz:

1) na czym polega funkcja

kreatywna i funkcja

fatyczna tekstu,

2) na czym polega retoryczna

organizacja tekstu, okres

retoryczny

3) na czym polega bogactwo leksykalne i

frazeologiczne polszczyzny i jak je pomnażać

środkami rodzimymi:

a) zna pojęcia synonimii, antonimii,

polisemii, homonimii leksykalnej,

b) zna pojęcie frazeologizmu i rozróżnia typy

frazeologizmów,

4) co to znaczy mówić i pisać poprawnie:
a) zna pojęcie kultury języka, normy

językowej i błędu językowego,

b) zna podstawowe typy błędów językowych

(błędy odmiany, składniowe, leksykalne,

znaczeniowe, frazeologiczne, stylistyczne,

ortograficzne i interpunkcyjne),

5) czym różni się polszczyzna mówiona od

pisanej, czyli zna podstawowe cechy obu typów

języka, wynikające z różnic sytuacji

komunikacyjnej,

6) jakie są style współczesnej polszczyzny:
a) zna pojęcie stylu językowego, a także

stylów artystycznych i użytkowych,

b) zna podstawowe cechy stylów pisanych

(urzędowego, dziennikarskiego,

publicystycznego, naukowego) i mówionych

(monologowego, dialogowego),

7) co to jest akt mowy i jakie są rodzaje aktów

mowy; wie o składnikach aktu mowy, o jego

sensie dosłownym i intencjonalnym,

8) jakie są podstawowe funkcje tekstów

językowych; zna funkcję komunikacyjną,

impresywną, ekspresywną i poetycką tekstu,

9) na czym polega umiejętność przekonywania; co

to są zabiegi perswazyjne i nieuczciwe

używanie języka:

a) zna pojęcia perswazji językowej i

manipulacji oraz etyki językowej,

b) zna językowe środki wykorzystywane w tych

zabiegach,

10) na czym polega umiejętność publicznego

wypowiadania się oraz zna podstawowe pojęcia

retoryczne: pytanie retoryczne, elipsę,

metaforę,

11) jak sprawnie posługiwać się polszczyzną lub

polskim językiem migowym w zależności od

sytuacji komunikacyjnej:

a) zna zasadę stosowności wypowiedzi,
b) wie, kiedy posługiwać się językowymi

odmianami oficjalnymi, a kiedy

nieoficjalnymi,

12) na czym polega językowy savoir-vivre, czyli

zna sposoby zwracania się do innych, zasady

grzeczności, np. w dyskusji, w korespondencji

W ZAKRESIE WIEDZY O LITERATURZE I KULTURZE
13) utwory literackie i inne teksty kultury,

wskazane w podstawie programowej dla zakresu

podstawowego, ważne dla poczucia tożsamości

narodowej i przynależności do wspólnoty

europejskiej i światowej,

jak na poziomie podstawowym oraz:

3) teksty wskazane w podstawie

programowej dla zakresu

rozszerzonego i poznane w

14) podstawowe tematy, motywy i wątki,

występujące w utworach literackich i innych

tekstach kultury,

trakcie lektury własnej,

4) toposy i motywy ważne dla

kultury śródziemnomorskiej,

15) podstawowe wyróżniki utworu literackiego oraz

właściwości różnych rodzajów i gatunków

literackich, konwencji stylistycznych i

tradycji literackich,

5) przemiany w obrębie

najważniejszych gatunków

literackich (np. dramatu

jako gatunku, eposu,

16) podstawowe pojęcia z zakresu poetyki

(wersyfikacja, kompozycja, stylistyka,

genologia), teorii literatury i historii

literatury, np. konwencja literacka, prąd

artystyczny, rodzaj i gatunek literacki;

temat, wątek, motyw, styl,

powieści, sonetu, pieśni,

hymnu, trenu i innych

gatunków lirycznych),

6) związki rodzajów i gatunków

literackich z prądami

artystycznymi (np. wiąże

17) podstawowe procedury analizy utworu

literackiego, np. odnalezienie dominanty

kompozycyjnej; rozpoznanie konwencji rodzaju

i gatunku literackiego, określenie nadawcy i

odbiorcy, konwencji estetycznej i

stylistycznej, rozpoznanie przesłania

ideowego utworu,

satyrę i bajkę z

klasycystycznym,

a sielankę - z

sentymentalnym nurtem

oświecenia),

7) wykładniki artystyczne

komizmu, tragizmu, patosu,

18) podstawowe kategorie estetyczne (komizm,

tragizm, patos) oraz ich funkcje - w zakresie

niezbędnym do zrozumienia czytanych utworów,

ironii oraz groteski - w

zakresie niezbędnym do

zrozumienia czytanych

19) style w sztuce, ich cechy i związek z kulturą

epoki,

utworów,

8) pojęcie dziedzictwa

20) pojęcie tradycji literackiej i podstawowe

wyznaczniki różnych tradycji (staropolskiej i

oświeceniowej; romantycznej i

pozytywistycznej; młodopolskiej i

awangardowej),

kulturowego,

9) określenie "postmodernizm",

10) wartości niesione przez

różne tradycje literackie i

kierunki filozoficzne,

21) cechy kodów komunikacyjnych sztuk innych niż

literatura, np. filmu, malarstwa,

11) związek między dominującą

funkcją językową tekstu i

22) zjawiska kultury dawnej i współczesnej -

ważne dla zrozumienia czytanych utworów,

jego formą oraz gatunkiem,

12) związki zachodzące między

23) podstawowe konteksty interpretacyjne

poznanych utworów, rozumie rolę kontekstu w

odczytywaniu utworu,

różnymi warstwami utworu

literackiego

24) pojęcia: kultura wysoka, masowa, elitarna,

kultura pop, arcydzieło, kicz,

25) wpływ środków masowego przekazu (prasy,

telewizji, Internetu) na przemiany w kulturze

współczesnej,

26) wartości narodowe i związane z własnym

dziedzictwem kulturowym (np. patriotyzm,

ojczyzna, mała ojczyzna, naród,

społeczeństwo); wartości stanowiące dorobek

cywilizacji śródziemnomorskiej

W ZAKRESIE REDAGOWANIA TEKSTÓW
27) jakie są zasady kompozycji dłuższych

wypowiedzi pisemnych i ustnych,

28) jakie są zasady przekształcania tekstu

pisanego, np. zasady streszczania, skracania

i rozwijania tekstu oraz zasady cytowania,

29) na czym polega praca redakcyjna nad tekstem

(kolejność podawania informacji, adiustacja

tekstu, tworzenie tytułów, wyróżnienia

techniczne),

30) jakie są podstawowe cechy tekstu

popularnonaukowego

jak na poziomie podstawowym oraz:

13) jakie są podstawowe zasady

tworzenia takich tekstów,

jak interpretacja utworu

literackiego, interpretacja

porównawcza, rozprawka,

referat, recenzja; cechy

językowe i formalne

wymienionych gatunków

piśmiennictwa

* Określenie "wie i rozumie" należy odnieść do standardów wymagań z zakresu wiedzy o języku i redagowania tekstów; określenie "zna i rozumie" należy odnieść do standardów wymagań z zakresu wiedzy o literaturze i kulturze.

II.

KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający potrafi:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
W ZAKRESIE ODBIORU TEKSTÓW KULTURY
1) rozpoznać różne rodzaje znaków w

prezentowanych wytworach kultury; rozpoznać,

co jest, a co nie jest systemem znaków;

wskazać w przedstawionym materiale (na

obrazie, rycinie, w tekście, fragmencie

filmu) znaki różnego rodzaju,

jak na poziomie podstawowym
2) wskazać w tekście określone formy fleksyjne i

połączenia wyrazowe: rozpoznać formy

fleksyjne wyrazów różnych części mowy,

rozpoznać i nazwać podstawowe związki

składniowe,

3) rozpoznać wieloznaczność słowa i odróżnić ją

od homonimiczności form; pokazać poprawne i

manipulacyjne posługiwanie się wyrazami

wieloznacznymi,

4) wyróżnić w tekście związki frazeologiczne i

odczytać ich znaczenia,

5) odróżnić tekst językowo poprawny od

niepoprawnego,

6) wskazać istotne cechy języka mówionego i

pisanego oraz rozpoznać (według określonych

cech), czy dany tekst jest mówiony, czy

pisany,

7) odróżnić intencje aktu mowy, np. rozkaz od

prośby, pytanie od stwierdzenia; wydobyć

ukryte cechy aktu mowy; dostrzec sarkazm,

prowokację w tekście wypowiedzi,
8) rozpoznać funkcje określonych tekstów,
9) odróżnić zdania o faktach od zdań będących

interpretacją faktów

W tekstach publicystycznych i popularnonaukowych:
10) odczytać sens fragmentów (zdań, grupy zdań,

akapitu),

jak na poziomie podstawowym oraz w tekstach naukowych (np.
11) wyodrębnić tezę (główną myśl) całego tekstu,

wykorzystane w nim argumenty i sformułowane

wnioski,

filozoficznych, teoretycznoliterackich i językoznawczych)
12) rozpoznać zasadę kompozycyjną tekstu i jej

funkcję,

13) rozpoznać i określić typ nadawcy i typ

adresata tekstu,

14) nazwać funkcję tekstu,
15) rozpoznać cechy gatunkowe tekstu,
16) odtworzyć informacje sformułowane wprost,

przetworzyć informacje, np. porządkować i

hierarchizować, stosować do rozwiązania

problemu, wskazać przyczyny i skutki,

oddzielić informacje od opinii

W tekstach literackich:
17) rozpoznać tematy, wątki, motywy, jak na poziomie podstawowym
18) rozpoznać nadawcę i odbiorcę oraz bohatera i

sposoby jego kreowania w utworze,

oraz:

1) rozpoznać funkcję

19) określić podstawowe wyznaczniki poetyki

utworu z zakresu wersyfikacji, kompozycji,

genologii,

występujących w dziele

tematów, toposów, motywów,

2) wskazać funkcję (ideową

20) odczytać treści dosłowne utworu, i kompozycyjną) aluzji
21) wykorzystać w odczytaniu sensu utworu miejsca

znaczące (tytuł, puentę, kompozycję,

słowa-klucze),

literackiej, znaku

kulturowego, np.

biblijnego, antycznego,

22) dostrzegać najistotniejsze zagadnienia

utworu, stawiać hipotezy, problematyzować

odczytanie tekstu,

3) wskazać związki między

różnymi warstwami utworu,

4) podporządkować odczytanie

23) wskazać różnice między fikcją literacką i

prawdą historyczną,

utworu wybranej

metodologii,

24) rozpoznać aluzje literackie, znaki i symbole

kulturowe, np. biblijne, antyczne,

romantyczne,

5) dostrzec związki utworu

literackiego z kulturą i

filozofią epoki,

25) wskazać podstawowe konteksty utworów i

wykorzystać je w interpretacji,

6) rozpoznać znaki tradycji,

np. judaistycznej,

26) wskazać przybliżony czas powstania utworu, antycznej,
27) rozpoznać konwencję literacką utworu, chrześcijańskiej,
28) rozpoznać cechy gatunkowe analizowanego

utworu,

staropolskiej,

7) wskazać tradycję literacką,

29) rozpoznać parafrazę, parodię, trawestację, 8) dostrzec przemiany gatunku
30) dostrzec cechy wspólne i różne wskazanych

utworów,

literackiego,

9) wskazać środki językowe,

31) dostrzec związki między dziełem literackim i

innymi dziełami sztuki,

decydujące o swoistości

wypowiedzi indywidualnej,

32) dostrzec w utworze wartości charakterystyczne

dla epoki,

10) rozpoznać charakterystyczne

dla danej epoki cechy

33) rozpoznać powiązania utworów z historią

Polski i Europy (tradycją narodową,

europejską),

języka i stylu utworów,

11) dostrzec strukturę

artystyczną utworu,

34) wskazać etyczne wartości utworu literackiego, 12) rozpoznać podstawowe
35) wskazać wartości uniwersalne i narodowe, wyróżniki kodu innych niż
36) rozpoznać funkcję utworu, np. dydaktyczną,

kompensacyjną, formacyjną,

literackie dziedzin sztuki

- w zakresie niezbędnym do

37) odróżnić osobiste sądy związane z odbiorem

utworu od sądów utrwalonych w tradycji

odbioru dzieł, np.

plastycznych, teatralnych,

filmowych

III.

TWORZENIE INFORMACJI

Zdający potrafi:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
W ZAKRESIE TWORZENIA TEKSTU WŁASNEGO
1) stosować zasady poprawności językowej,

tworząc teksty własne,

jak na poziomie podstawowym oraz:
2) wypowiadać się ze świadomością intencji

swojej wypowiedzi: dobrać odpowiednie środki

leksykalne, np. synonimy, antonimy; poprawnie

posługiwać się związkami frazeologicznymi,

3) napisać tekst jednorodny stylistycznie,

4) skonstruować tekst mający przekonać kogoś do

czegoś,

5) wypowiadać się publicznie, stosując

podstawowe zasady retoryczne,

6) właściwie skonstruować wystąpienie,

formułować wypowiedzi pisemne, używać

językowych środków grzeczności, unikać

agresywności i brutalizacji wypowiedzi,

1) redagować własną wypowiedź

zgodnie z cechami gatunku,

2) integrować wiedzę z zakresu

historii literatury, teorii

literatury, językoznawstwa

i nauki o kulturze,

3) formułować oceny według

wskazanych przez siebie

kryteriów,

4) świadomie dobierać środki

językowe, unikając kiczu

literackiego (np. stylu

afektowanego, kwiecistego)

7) zachować się właściwie językowo w różnych

sytuacjach, prawdziwych i modelowanych dla

celów dydaktycznych;

8) zachować się zgodnie z zasadami językowego

savoir-vivre’u; różnicować środki językowe ze

względu na ich wartość "grzecznościową",

9) napisać spójny tekst na określony temat,
10) opracować redakcyjnie tekst,
11) gromadzić, selekcjonować materiał,

hierarchizować argumenty, formułować hipotezy

i wnioski,

12) interpretować utwór na podstawie jego

analizy, odnosić stwierdzenia do

analizowanego tekstu,

13) porównywać utwory,
14) stosować podstawowe pojęcia z zakresu

historii literatury, poetyki, teorii

literatury i nauki o języku, a także terminy

i pojęcia z zakresu sztuk pięknych,

15) przywołać właściwe konteksty, np. odnieść

utwór do biografii autora, filozofii,

religii, życia, człowieka,

16) streszczać, parafrazować, cytować,

komentować, wnioskować,

17) formułować i uzasadniać opinie,
18) prezentować własne przeżycia wynikające z

kontaktów ze sztuką,

19) uczestniczyć w dialogu, dyskusji, broniąc

swojego stanowiska,

20) wypowiadać się z dbałością o estetykę

wypowiedzi

W ZAKRESIE SAMOKSZTAŁCENIA
21) korzystać z klasycznych źródeł informacji:

słowników (np. ortograficznego, poprawnej

jak na poziomie podstawowym oraz:
polszczyzny, języka polskiego, terminów

literackich), encyklopedii,

22) korzystać z Internetu i innych

elektronicznych źródeł informacji,

23) wykonać opis bibliograficzny,

5) tworzyć zestawy

bibliograficzne na

określony temat,

6) sporządzać przypisy,

7) tworzyć bazy danych,

24) wyszukać literaturę przedmiotu, dokonać jej

selekcji według określonych kryteriów;

wykorzystać ją do opracowania tematu,

8) sporządzać zapis

komputerowy

25) scalać zdobyte informacje w różne formy

wypowiedzi,

26) notować, sporządzić plan, konspekt,
27) gromadzić teksty literackie i inne teksty

kultury, poznane w toku lektury własnej,

stanowiące odniesienie do lektur poznanych w

szkole,

28) analizować i korygować błędy językowe

popełnione przez siebie lub dostrzeżone w

czytanych tekstach

JĘZYK OBCY NOWOŻYTNY

I.

Zdający zna:

POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
1) proste struktury leksykalno-gramatyczne

umożliwiające formułowanie wypowiedzi

poprawnych pod względem fonetycznym,

ortograficznym, morfosyntaktycznym i

leksykalnym, w zakresie następujących tematów:

a) człowiek - dane personalne, wygląd

zewnętrzny, cechy charakteru, uczucia i

emocje,

b) dom - miejsce zamieszkania, opis domu,

1) różnorodne struktury

leksykalno-gramatyczne

umożliwiające formułowanie

wypowiedzi poprawnych pod

względem fonetycznym,

ortograficznym,

morfosyntaktycznym i

leksykalnym, w zakresie

następujących

pomieszczeń domu i ich wyposażenia,

wynajmowanie mieszkania,

tematów:

a) człowiek - dane

c) szkoła - przedmioty nauczania, oceny i

wymagania, życie szkoły, kształcenie

pozaszkolne,

d) praca - popularne zawody i związane z nimi

czynności, warunki pracy i zatrudnienia,

praca dorywcza,

personalne, wygląd

zewnętrzny, cechy

charakteru, uczucia i

emocje, problemy etyczne,

b) dom - miejsce

zamieszkania, opis domu,

e) życie rodzinne i towarzyskie - okresy

życia, członkowie rodziny, czynności życia

codziennego, formy spędzania czasu wolnego,

święta i uroczystości, styl życia,

f) żywienie - artykuły spożywcze,

przygotowanie potraw, posiłki, lokale

pomieszczeń domu i ich

wyposażenia,

wynajmowanie, kupno i

sprzedaż mieszkania,

c) szkoła - przedmioty

nauczania, oceny i

gastronomiczne,

g) zakupy i usługi - rodzaje sklepów, towary,

sprzedawanie i kupowanie, reklama,

korzystanie z usług,

wymagania, życie szkoły,

kształcenie pozaszkolne,

system oświaty,

d) praca - zawody i związane

h) podróżowanie i turystyka - środki

transportu, baza noclegowa, informacja

turystyczna, wycieczki, zwiedzanie,

wypadki i awarie,

i) kultura - podstawowe dziedziny kultury,

z nimi czynności,

warunki pracy i

zatrudnienia, praca

dorywcza, rynek pracy,

e) życie rodzinne i

twórcy i ich dzieła, uczestnictwo w

kulturze,

j) sport - popularne dyscypliny sportu,

podstawowy sprzęt sportowy, imprezy

towarzyskie - okresy

życia, członkowie

rodziny, czynności życia

codziennego, formy

sportowe,

k) zdrowie - higieniczny tryb życia,

podstawowe schorzenia, ich objawy i

leczenie, niepełnosprawni, uzależnienia,

spędzania czasu wolnego,

święta i uroczystości,

styl życia, konflikty

i problemy,

l) nauka, technika - odkrycia naukowe,

wynalazki, obsługa i korzystanie z

podstawowych urządzeń technicznych,

m) świat przyrody - klimat, świat roślin i

f) żywienie - artykuły

spożywcze, przygotowanie

potraw, posiłki, lokale

gastronomiczne, diety,

zwierząt, krajobraz, zagrożenie i ochrona

środowiska naturalnego, klęski żywiołowe,

n) państwo i społeczeństwo - struktura

państwa, urzędy, organizacje

g) zakupy i usługi -

rodzaje sklepów, towary,

sprzedawanie i kupowanie,

reklama, reklamacja,

międzynarodowe, konflikty wewnętrzne i

międzynarodowe, przestępczość,

o) elementy wiedzy o krajach obszaru

językowego, którego język jest zdawany,

2) zasady konstruowania różnych form prostych

korzystanie z usług,

środki płatnicze, banki,

ubezpieczenia,

h) podróżowanie i turystyka

- środki transportu, baza

wypowiedzi:

a) ustnych - formy nawiązywania kontaktu z

rozmówcą, przekazywania komunikatu i

kończenia rozmowy,

noclegowa, informacja

turystyczna, wycieczki,

zwiedzanie, wypadki i

awarie,

b) pisemnych - ogłoszenia, notatki, ankiety,

pocztówki, zaproszenia, listu prywatnego,

prostego listu formalnego,

3) podstawowe realia socjokulturowe danego

i) kultura - dziedziny

kultury, twórcy i ich

dzieła, uczestnictwo w

kulturze,

obszaru językowego i Polski, z uwzględnieniem

tematyki integracji europejskiej i kontekstu

międzykulturowego

j) sport - dyscypliny

sportu, sprzęt sportowy,

imprezy sportowe, sport

wyczynowy, sporty

ekstremalne,
k) zdrowie - higieniczny

tryb życia, schorzenia,

ich przyczyny, objawy i

leczenie,

niepełnosprawni,

uzależnienia, system

ochrony zdrowia,

l) nauka, technika -

odkrycia naukowe,

wynalazki, obsługa i

korzystanie z urządzeń

technicznych, współczesne

środki przekazu i

przetwarzania informacji,

m) świat przyrody - klimat,

świat roślin i

zwierząt, krajobraz,

zagrożenie i ochrona

środowiska naturalnego,

klęski żywiołowe,

przestrzeń kosmiczna,

n) państwo i społeczeństwo -

struktura państwa,

urzędy, organizacje

międzynarodowe,

problemy i konflikty

wewnętrzne i

międzynarodowe,

przestępczość, polityka

społeczna, partie i

politycy, kościoły i

religie, gospodarka,

o) elementy wiedzy o krajach

obszaru językowego,

którego język jest

zdawany,

2) zasady konstruowania różnych

form wypowiedzi:

a) ustnych - formy

nawiązywania kontaktu z

rozmówcą, przekazywania

komunikatu i kończenia

rozmowy, zasady

prezentacji,

b) pisemnych - ogłoszenia,

notatki, ankiety,

pocztówki, zaproszenia,

listu prywatnego,

prostego listu

formalnego, opisu,

rozprawki, recenzji,

opowiadania,

3) realia socjokulturowe danego

obszaru językowego i Polski,

z uwzględnieniem tematyki

integracji europejskiej i

kontekstu międzykulturowego,

4) normy socjokulturowe

pomagające w funkcjonowaniu

na rynku pracy

II.

Zdający wykazuje się umiejętnością odbioru tekstu w zakresie:

POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
1) rozumienia ze słuchu tekstu prostego pod

względem treści i o niewielkim stopniu

zróżnicowania struktur leksykalno-

gramatycznych, czyli:

a) określania głównej myśli tekstu,

1) rozumienia ze słuchu tekstu

bogatego pod względem treści

i o wysokim stopniu

zróżnicowania struktur

leksykalno-gramatycznych,

b) określania głównych myśli poszczególnych

części tekstu,

czyli:

a) określania głównej myśli

c) stwierdzania, czy tekst zawiera określone

informacje,

tekstu,

b) określania głównych

d) wyselekcjonowania informacji,

e) określania intencji autora lub nadawcy

myśli poszczególnych

części tekstu,

tekstu,

f) rozróżniania formalnego i nieformalnego

c) stwierdzania, czy tekst

zawiera określone

stylu tekstu,

g) określania kontekstu sytuacyjnego

(miejsca, czasu, warunków, uczestników),

informacje,

d) wyselekcjonowania

informacji,

2) rozumienia tekstu czytanego, prostego pod

względem treści i stopnia zróżnicowania

e) określania intencji

autora lub nadawcy

struktur leksykalno-gramatycznych, czyli:

a) określania głównej myśli tekstu,

tekstu,

f) rozróżniania formalnego i

b) określania głównych myśli poszczególnych

części tekstu,

c) stwierdzania, czy tekst zawiera określone

informacje,

nieformalnego stylu

tekstu,

g) określania kontekstu

sytuacyjnego (miejsca,

d) wyselekcjonowania informacji,

e) określania intencji autora tekstu,

f) rozpoznawania związków między

poszczególnymi częściami tekstu,

czasu, warunków,

uczestników),

2) rozumienia tekstu czytanego,

bogatego pod względem treści

g) określania kontekstu komunikacyjnego

(nadawca - odbiorca, forma wypowiedzi),

i o wysokim stopniu

zróżnicowania struktur

h) rozróżniania formalnego i nieformalnego

stylu tekstu

leksykalno-gramatycznych,

czyli:

a) określania głównej myśli

tekstu,

b) określania głównych myśli

poszczególnych części

tekstu,

c) stwierdzania, czy tekst

zawiera określone

informacje,
d) wyselekcjonowania

informacji,

e) określania intencji

autora tekstu,

f) rozpoznawania związków

między poszczególnymi

częściami tekstu,

g) określania kontekstu

komunikacyjnego

(nadawca - odbiorca,

forma wypowiedzi),

h) rozróżniania formalnego i

nieformalnego stylu

tekstu,

i) oddzielania faktów od

opinii,

j) rozpoznawania

różnorodnych struktur

leksykalno-gramatycznych

w podanym kontekście

III.

Zdający wykazuje się umiejętnością tworzenia tekstu w postaci:

POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
1) krótkiej wypowiedzi ustnej, uwzględniającej:

a) opisywanie ludzi, przedmiotów, miejsc,

1) dłuższej, wieloaspektowej

wypowiedzi ustnej,

zjawisk, czynności,

b) relacjonowanie wydarzeń,

c) przedstawianie i uzasadnianie własnych

uwzględniającej:

a) opisywanie ludzi,

przedmiotów, miejsc,

opinii, zjawisk, czynności,
d) poprawne stosowanie środków leksykalno-

gramatycznych, adekwatnie do ich funkcji,

2) krótkiej wypowiedzi pisemnej, uwzględniającej:

b) relacjonowanie wydarzeń,

c) przedstawianie i

uzasadnianie własnych

a) opisywanie ludzi, przedmiotów, miejsc,

zjawisk, czynności,

b) relacjonowanie wydarzeń,

c) wyrażanie stanów emocjonalnych,

d) przedstawianie i uzasadnianie własnych

opinii, projektów,

działań,

d) poprawne stosowanie

środków leksykalno-

gramatycznych, adekwatnie

opinii,

e) poprawne stosowanie środków leksykalno-

do ich funkcji,

e) przedstawianie faktów

gramatycznych, adekwatnie do ich funkcji,

f) wypowiadanie się w określonej formie z

oraz opinii innych osób,

2) dłuższej, wieloaspektowej

zachowaniem podanego limitu słów wypowiedzi pisemnej,

uwzględniającej:

a) opisywanie ludzi,

przedmiotów, miejsc,

zjawisk, czynności,
b) relacjonowanie wydarzeń,
c) wyrażanie różnorodnych

intencji oraz stanów

emocjonalnych,

d) przedstawianie i

uzasadnianie opinii

własnych i innych osób,

e) poprawne stosowanie

środków leksykalno-

gramatycznych, adekwatnie

do ich funkcji,

f) wypowiadanie się w

określonej formie z

zachowaniem podanego

limitu słów

IV.

Zdający wykazuje się umiejętnością reagowania językowego w zakresie:

POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
1) mówienia, w tym: 1) mówienia, w tym:
a) uczestniczenia w prostej rozmowie -

inicjowania jej, podtrzymywania oraz

kończenia,

b) uzyskiwania, udzielania lub odmowy

informacji, wyjaśnień, pozwoleń,

a) uczestniczenia w dyskusji

- udzielania informacji,

wyjaśnień,

argumentowania, wyrażania

i obrony własnych opinii

c) prowadzenia prostych negocjacji w

sytuacjach życia codziennego,

d) poprawnego stosowania środków językowych

i poglądów,

b) interpretowania i

komentowania

służących do wyrażania różnorodnych

intencji oraz stanów emocjonalnych,

przedstawionych faktów

oraz opinii innych osób,

adekwatnie do sytuacji komunikacyjnej,

2) pisania prostej wypowiedzi, w tym:

a) wyrażania stanów emocjonalnych, będących

reakcją na informacje zawarte w

przedstawionych tekstach,

b) uzyskiwania, udzielania, przekazywania lub

odmowy informacji, wyjaśnień, pozwoleń,

c) poprawnego stosowania środków językowych,

adekwatnie do sytuacji komunikacyjnej

c) dokonywania podsumowania

dyskusji, rozmów i

wypowiedzi,

d) poprawnego stosowania

środków językowych

służących do wyrażania

różnorodnych intencji

oraz stanów

emocjonalnych, adekwatnie

do sytuacji

komunikacyjnej,

2) pisania wypowiedzi bogatej

pod względem treści i

o zróżnicowanych strukturach

leksykalno-gramatycznych, w

tym:

a) wyrażania stanów

emocjonalnych,

będących reakcją na

informacje zawarte w

przedstawionych tekstach,

b) uzyskiwania, udzielania,

przekazywania lub odmowy

informacji, wyjaśnień,

pozwoleń,

c) poprawnego stosowania

środków językowych,

adekwatnie do sytuacji

komunikacyjnej

V.

Zdający wykazuje się umiejętnością przetwarzania tekstu w zakresie:

POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
1) mówienia, w tym relacjonowania, przetwarzania

i przekazywania tekstów przeczytanych w języku

obcym lub języku polskim oraz treści

materiałów ikonograficznych,

2) pisania, w tym relacjonowania, przetwarzania

i przekazywania tekstów przeczytanych

w języku obcym lub języku polskim

1) mówienia, w tym:

a) relacjonowania,

przetwarzania i

przekazywania tekstów

przeczytanych w języku

obcym lub języku polskim

oraz treści materiałów

ikonograficznych,

b) stosowania zmiany

rejestru, stylu lub formy

tekstu,

2) pisania, w tym:

a) relacjonowania,

przetwarzania i

przekazywania tekstów

przeczytanych w języku

obcym lub języku polskim,

b) stosowania zmian struktur

leksykalno-gramatycznych,

rejestru, stylu lub formy

tekstu

JĘZYK OBCY NOWOŻYTNY

będący drugim językiem nauczania w szkołach lub oddziałach dwujęzycznych

I.

WIEDZA

Zdający wykazuje się znajomością:

1) złożonych struktur leksykalno-gramatycznych umożliwiających:

a) rozpoznawanie i właściwy odbiór tekstów kultury danego obszaru językowego,

b) formułowanie wypowiedzi poprawnych pod względem fonetycznym, ortograficznym, morfosyntaktycznym i leksykalnym,

2) zasad konstruowania różnych form wypowiedzi ustnych i pisemnych,

3) tradycji i realiów cywilizacyjno-kulturowych danego obszaru językowego i Polski, z uwzględnieniem elementów literatury, historii, geografii, historii sztuki, socjologii, ekonomii, polityki oraz tematyki integracji europejskiej i kontekstu międzykulturowego.

II.

UMIEJĘTNOŚCI JĘZYKOWE

Zdający wykazuje się umiejętnością posługiwania się językiem obcym w zakresie:

1) odbioru tekstu, czyli rozumienia ze słuchu i rozumienia tekstów czytanych, bogatych pod względem treści, o wysokim stopniu zróżnicowania tematyki oraz struktur leksykalno-gramatycznych, z uwzględnieniem:

a) określania głównej myśli tekstu,

b) określania głównych myśli poszczególnych części tekstu,

c) stwierdzania, czy tekst zawiera określone informacje,

d) selekcjonowania, klasyfikowania i hierarchizowania informacji i argumentów,

e) określania intencji i opinii autora lub nadawcy tekstu,

f) oddzielania faktów od opinii,

g) rozróżniania formalnego i nieformalnego stylu tekstu,

h) określania kontekstu sytuacyjnego lub komunikacyjnego,

i) określania związków między poszczególnymi częściami tekstu czytanego,

j) rozpoznawania w tekście środków stylistycznych oraz zjawisk językowych powodujących niejednoznaczność wypowiedzi (homonimii, idiomów, związków frazeologicznych),

k) określania typu tekstu,

l) rozpoznawania różnorodnych struktur leksykalno-gramatycznych oraz określania pól semantycznych w podanym kontekście,

2) tworzenia tekstu w formie wieloaspektowej wypowiedzi ustnej lub pisemnej, uwzględniającej:

a) opisywanie ludzi, przedmiotów, miejsc, zjawisk, czynności,

b) relacjonowanie wydarzeń,

c) przedstawianie i uzasadnianie własnych opinii, projektów, działań,

d) argumentowanie,

e) stosowanie środków leksykalno-gramatycznych, adekwatnie do ich funkcji,

f) pisemne wypowiadanie się w określonej formie, z zachowaniem podanego limitu słów,

3) reagowania językowego w formie ustnej lub pisemnej, czyli:

a) uzyskiwania, udzielania, przekazywania lub odmowy informacji, wyjaśnień, pozwoleń,

b) uczestniczenia w dyskusji - udzielania informacji, wyjaśnień, argumentowania, wyrażania i obrony własnych opinii i poglądów oraz negocjowania,

c) interpretowania i komentowania przedstawionych faktów oraz opinii innych osób,

d) dokonywania podsumowania dyskusji, rozmów i wypowiedzi,

e) stosowania środków językowych służących do wyrażania różnorodnych intencji oraz stanów emocjonalnych, adekwatnie do sytuacji komunikacyjnej,

4) przetwarzania tekstu w formie ustnej lub pisemnej, z uwzględnieniem:

a) relacjonowania, przetwarzania i przekazywania tekstów, usłyszanych lub przeczytanych w języku obcym lub języku polskim,

b) wyjaśniania znaczenia materiałów ikonograficznych, tabel, wykresów,

c) stosowania zmiany rejestru, stylu lub formy tekstu.

III.

UMIEJĘTNOŚĆ KORZYSTANIA Z WIEDZY DOTYCZĄCEJ REALIÓW CYWILIZACYJNO-KULTUROWYCH DO ODBIORU TEKSTÓW KULTURY

Zdający wykazuje się umiejętnością odbioru tekstów kultury danego obszaru językowego w zakresie:

1) rozpoznawania odniesień do kontekstu cywilizacyjno-kulturowego,

2) rozpoznawania znaczeń metaforycznych, aluzji i symboli kulturowych,

3) interpretowania dzieł lub ich fragmentów w konwencjach gatunkowych i w konwencjach prądów artystycznych epoki.

JĘZYK OBCY NOWOŻYTNY

dla osób niesłyszących

I.

Zdający zna:

1) podstawowe struktury leksykalno-gramatyczne umożliwiające formułowanie wypowiedzi poprawnych pod względem ortograficznym, morfosyntaktycznym i leksykalnym, w zakresie następujących tematów:

a) człowiek - dane personalne, wygląd zewnętrzny, cechy charakteru, uczucia i emocje,

b) dom - miejsce zamieszkania, opis domu, pomieszczeń domu i ich wyposażenia,

c) szkoła - przedmioty nauczania, życie szkoły,

d) praca - popularne zawody,

e) życie rodzinne i towarzyskie - członkowie rodziny, czynności życia codziennego, formy spędzania czasu wolnego, święta i uroczystości,

f) żywienie - podstawowe artykuły spożywcze, posiłki,

g) zakupy i usługi - rodzaje sklepów, towary, sprzedawanie i kupowanie, korzystanie z usług,

h) podróżowanie i turystyka - podstawowe środki transportu, informacja turystyczna, wycieczki, zwiedzanie,

i) kultura - podstawowe dziedziny kultury, twórcy i ich dzieła, uczestnictwo w kulturze,

j) sport - popularne dyscypliny sportu, podstawowy sprzęt sportowy, imprezy sportowe,

k) zdrowie - higieniczny tryb życia, podstawowe schorzenia, ich objawy i leczenie, niepełnosprawni, uzależnienia,

l) świat przyrody - pogoda, świat roślin i zwierząt, krajobraz, zagrożenie i ochrona środowiska naturalnego,

m) elementy wiedzy o krajach obszaru językowego, którego język jest zdawany,

2) zasady konstruowania różnych form wypowiedzi pisemnych:

ogłoszenia, notatki, formularza, ankiety, pocztówki, zaproszenia, listu prywatnego,

3) podstawowe realia socjokulturowe danego obszaru językowego i Polski.

II.

Zdający wykazuje się umiejętnością odbioru tekstu w zakresie rozumienia tekstu czytanego, czyli:

1) określania głównej myśli tekstu,

2) określania głównych myśli poszczególnych części tekstu,

3) stwierdzania, czy tekst zawiera określone informacje,

4) wyselekcjonowania informacji,

5) określania kontekstu komunikacyjnego,

6) rozpoznawania podstawowych struktur leksykalno-gramatycznych w podanym kontekście.

III.

Zdający wykazuje się umiejętnością tworzenia tekstu w postaci wypowiedzi pisemnej, uwzględniającej:

1) opisywanie ludzi, przedmiotów, miejsc, czynności,

2) relacjonowanie wydarzeń,

3) wyrażanie prostych intencji oraz stanów emocjonalnych,

4) poprawne stosowanie środków leksykalno-gramatycznych, adekwatnie do ich funkcji.

IV.

Zdający wykazuje się umiejętnością reagowania językowego w zakresie pisania, w tym:

1) adekwatnych reakcji na informacje zawarte w przedstawionych tekstach lub materiałach ikonograficznych,

2) uzyskiwania, udzielania, przekazywania lub odmowy informacji, wyjaśnień, pozwoleń,

3) poprawnego stosowania środków językowych, adekwatnie do sytuacji komunikacyjnej.

V.

Zdający wykazuje się umiejętnością przetwarzania tekstu w zakresie pisania, w tym:

1) relacjonowania, przetwarzania i przekazywania tekstów przeczytanych w języku obcym lub języku polskim,

2) stosowania zmian struktur leksykalno-gramatycznych lub formy tekstu.

JĘZYKI OBCE KLASYCZNE I KULTURA ANTYCZNA

I.

WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający zna i rozumie:
1. Gramatykę języka łacińskiego: 1. Gramatykę języka greckiego:
W ZAKRESIE MORFOLOGII
1) rzeczownik: formy fleksyjne rzeczowników

deklinacji 1. - 5.; nieregularności w

odmianie rzeczowników: filius, deus, vis,

domus, Iuppiter; pluralia tantum;

równozgłoskowe nazwy rzek i miejscowości z

nominativus singularis na -is,

2) przymiotnik: formy fleksyjne przymiotników

deklinacji 1. - 3.; regularne, nieregularne i

opisowe stopniowanie przymiotników,

grafika
3) zaimek: formy fleksyjne i zasady użycia

zaimków osobowych, dzierżawczych,

wskazujących, określających, względnych,

pytających, zwrotnych, nieokreślonych; formy

i zasady użycia przymiotników zaimkowych,

4) liczebnik: liczebniki główne i porządkowe,

5) przysłówek: zasady tworzenia przysłówków od

przymiotników deklinacji 1. - 3.; zasady

regularnego i nieregularnego stopniowania

przysłówków,

6) czasownik: formy podstawowe czasowników;

strona czynna i bierna we wszystkich czasach

w indikatiwie i koniunktiwie; infinitivus

activi i passivi praesentis, perfecti,

futuri; imperativus praesentis activi i

passivi; participia: participium praesentis

activi, participium perfecti passivi,

participium futuri activi, participium futuri

passivi (gerundivum); gerundium; supinum;

czasowniki nieregularne: "sum" i złożenia;

"eo" i złożenia; "volo", "nolo", "malo";

"fero"; "fio"; "odi", "memini", "coepi";

verba deponentia i semideponentia, verba

defectiva; gramatyczna kategoria czasu

oraz trybu (funkcje koniunktiwu)
W ZAKRESIE SKŁADNI
7) części zdania: podmiot, orzeczenie (proste i

złożone), przydawka (przymiotnikowa,

dopełniaczowa, przyimkowa), dopełnienie

(bliższe i dalsze), okolicznik,

8) związki składniowe w zdaniu: związek zgody,

związek rekcji, w tym rekcja czasowników,

przyimków, liczebnika milia, związek

7) części zdania: podmiot,

orzeczenie (proste i

złożone), przydawka

(przymiotnikowa,

dopełniaczowa, przyimkowa),

dopełnienie (bliższe i

dalsze), okolicznik,

przynależności,

9) funkcje komunikatywne zdań (zdanie

oznajmujące, pytajne, rozkazujące), struktura

składniowa zdania w stronie czynnej i

biernej, w tym z deponentiami jako

orzeczeniami,

10) funkcje składniowe i semantyczne rzeczownika

w poszczególnych przypadkach (tzw. składnia

8) szyk w zdaniu: przydawkowy

i orzeczeniowy,

9) związki składniowe w

zdaniu: związek zgody,

związek rekcji, w tym

rekcja czasowników,

przyimków, związek

przynależności,

przypadków),

11) funkcje składniowe i semantyczne nieosobowych

form czasownika (infinitivus, participium,

gerundium, supinum),

12) konstrukcje składniowe charakterystyczne dla

łaciny (accusativus cum infinitivo,

nominativus cum infinitivo, ablativus

absolutus, coniugatio periphrastica activa,

10) funkcje komunikatywne zdań

(zdanie oznajmujące,

pytajne, rozkazujące),

struktura składniowa zdania

w stronie czynnej i

biernej, w tym

z deponentiami jako

orzeczeniami,

coniugatio; periphrastica passiva,

accusativus duplex, nominativus duplex,

dativus possessivus; składnia nazw miast),

13) sposoby wyrażania przeczenia, consecutio

temporum,

11) funkcja rodzajnika,

12) funkcje składniowe i

semantyczne nieosobowych

form czasownika

(infinitivus, participium),

14) budowę zdań złożonych współrzędnie i

podrzędnie

13) konstrukcje składniowe

charakterystyczne dla greki

(accusativus cum

infinitivo, nominativus cum

infinitivo, genetivus

absolutus, accusativus

duplex, nominativus

duplex),

14) sposoby wyrażania

przeczenia,

15) budowę zdań złożonych

współrzędnie i podrzędnie

2. Kulturę i tradycję antyczną - w zakresie wspólnym dla obu języków:
1) religię i mitologię: mity Greków i Rzymian; wierzenia religijne Greków i

Rzymian, kult i obrzędowość, genezę teatru i igrzysk olimpijskich; początki

chrześcijaństwa,

2) architekturę i sztukę: grecką architekturę sakralną (porządki

architektoniczne); rzeźbę grecką okresu klasycznego i hellenistycznego;

malarstwo wazowe; architekturę Rzymu - sakralną, użyteczności publicznej,

kommemoratywną,

3) filozofię i historię nauki w starożytności: główne kierunki filozoficzne i ich

najwybitniejszych przedstawicieli: jońska filozofia przyrody, sofiści,

Sokrates, Platon, Arystoteles, kierunki okresu hellenistycznego (epikureizm,

stoicyzm, sceptycyzm, cynizm), filozofię w Rzymie; antyczne centra naukowe

(Ateny, Aleksandria); najważniejsze wynalazki i osiągnięcia naukowe

starożytności,

4) życie polityczne i obywatelskie Greków i Rzymian: formy sprawowania władzy

(demokracja ateńska, ustrój polityczny Sparty, tyrania, monarchia, republika,

dyktatura, pryncypat i cesarstwo rzymskie), instytucje i urzędy państwowe,

podstawowe pojęcia związane z armią grecką i rzymską, strukturę społeczną

mieszkańców Grecji i Rzymu (prawa i obowiązki obywateli, niewolnictwo),

5) literaturę (i gatunki literackie) oraz jej najwybitniejszych przedstawicieli:

epos (Homer, Wergiliusz), lirykę (Safona, Alkajos, Archiloch, Tyrtajos,

Anakreont, Katullus, Owidiusz, Horacy), sielankę (Teokryt, Wergiliusz), satyrę

(Horacy), tragedię (Ajschylos, Sofokles, Eurypides), komedię (Arystofanes,

Menander, Plaut), historiografię grecką (Herodot) i rzymską (Liwiusz, Tacyt),

retorykę i jej najwybitniejszych przedstawicieli (Demostenes i Cyceron),

epistolografię (Cyceron, Seneka, Pliniusz Młodszy), początki piśmiennictwa

chrześcijańskiego (antyczne przekłady Biblii, autorów polsko-łacińskich:

Janicki, Kochanowski, Sarbiewski),

6) życie codzienne Greków i Rzymian: rodzinę i dom (prawa rodziców i prawa

dzieci, nazwisko Rzymianina, uroczystości rodzinne: urodziny, ślub, pogrzeb,

domy mieszkalne, dzień powszedni Rzymianina), szkołę i wychowanie (kalokagatia

- ideał wychowania ateńskiego, wychowanie spartańskie, etapy kształcenia w

Rzymie); rozrywki i życie towarzyskie, widowiska teatralne i cyrkowe, termy;

przyjęcia i zabawy,

7) historię i geografię Grecji: warunki naturalne i krainy geograficzne, kulturę

minojską i mykeńską, Wielką Kolonizację i jej zasięg terytorialny,

najważniejsze konflikty polityczne i militarne: wojny perskie, wojna

peloponeska, wojny z Macedonią, podboje Aleksandra Wielkiego, utratę

niepodległości,

8) historię i geografię Rzymu: rolę Lacjum i Etrurii w rozwoju cywilizacji

rzymskiej; konflikty zewnętrzne: wojny punickie, podboje Cezara, zasięg

terytorialny imperium i zarząd prowincjami, konflikty wewnętrzne: walki

plebejuszy z patrycjuszami, dyktaturę Sulli, powstanie Spartakusa, triumwiraty

i wojny domowe w I wieku p.n.e., prześladowania chrześcijan i edykt

mediolański, podział cesarstwa, upadek Cesarstwa Zachodniego, najazdy

barbarzyńców

II.

KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający umie:

1) stosować wiedzę o gramatyce i leksyce łacińskiej i greckiej do:

a) rozpoznawania form morfologicznych,

b) określania funkcji i zastosowania składniowego form morfologicznych,

c) dokonywania prostych transformacji gramatycznych,

d) klasyfikowania zdań podrzędnych,

e) identyfikowania charakterystycznych dla łaciny i greki konstrukcji składniowych,

f) wyjaśniania pojęć i terminów w języku polskim, mających źródło w łacinie i grece,

2) odczytywać oryginalny tekst, czyli:

a) wyszukiwać informacje szczegółowe,

b) rozpoznawać funkcję poszczególnych elementów tekstu oraz związków między nimi,

3) tłumaczyć tekst, czyli:

a) rozpoznawać ogólny sens tekstu,

b) oddać w przekładzie ogólny charakter i funkcję tłumaczonego tekstu,

c) stosować poprawne techniki przekładu łacińskich lub greckich struktur morfologicznych, składniowych, zdaniowych, ponadzdaniowych,

d) znajdować właściwe polskie odpowiedniki leksykalne dla łacińskich lub greckich wyrazów i związków frazeologicznych,

e) redagować spójny i poprawny stylistycznie przekład.

III.

TWORZENIE INFORMACJI

Zdający potrafi interpretować przekazy kulturowe i tworzyć tekst własny, czyli:

1) analizować i syntezować treści zawarte w materiale źródłowym,

2) selekcjonować posiadane wiadomości i wykorzystywać je do wykonania zadania,

3) integrować wiedzę z różnych dziedzin,

4) wyrażać i uzasadniać swój punkt widzenia, opinię,

5) redagować wypowiedź, przestrzegając treściowych i formalnych zasad organizacji tekstu,

6) formułować wypowiedź zgodnie z zasadami poprawności językowej.

JĘZYK MNIEJSZOŚCI NARODOWEJ

I.

WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający wie, zna i rozumie:*
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
W ZAKRESIE WIEDZY O JĘZYKU
1) co to jest wartość sama w sobie

(autoteliczna) i wartość użytkowa języka

(język jako narzędzie),

2) co to jest znak i jakie są rodzaje znaków,

rozumie istotę języka jako dwuklasowego

systemu znaków,

3) gramatykę języka mniejszości narodowej w

zakresie umożliwiającym poprawne posługiwanie

się językiem w mowie i piśmie,

4) czym się różni język mówiony od pisanego; zna

podstawowe cechy obu typów języka wynikające

z różnic sytuacji komunikacyjnej,

5) jakie są różnice między językiem literackim i

dialektem,

6) jakie są style współczesnego języka

mniejszości narodowej; zna pojęcie stylu

językowego; zna pojęcie stylów artystycznych

i użytkowych; zna podstawowe cechy stylów

pisanych (urzędowego, publicystycznego,

naukowego) i mówionych (monologowego,

dialogowego),

7) jakie są podstawowe funkcje tekstów

językowych (komunikacyjna, ekspresywna,

impresywna),

8) pojęcie kultury języka, normy językowej,

błędu oraz rozróżnia podstawowe typy błędów

językowych,

9) jak poprawnie posługiwać się językiem

mniejszości narodowej w zależności od

sytuacji komunikacyjnej,

jak na poziomie podstawowym oraz:

1) na czym polega bogactwo

leksykalne i frazeologiczne

języka mniejszości

narodowej i jak je pomnażać

środkami rodzimymi,

2) pojęcie i typy stylizacji

językowej,

3) podstawowe cechy języka

poszczególnych epok

literackich,

4) co to jest akt mowy i jakie

są rodzaje aktów mowy; wie

o składnikach aktu mowy, o

jego sensie dosłownym i

intencjonalnym,

5) inne funkcje tekstu:

fatyczną, poetycką,

kreatywną,

6) jakie są językowe rezultaty

kontaktów języka

mniejszości narodowej z

innymi językami;

zna pojęcia zapożyczenia

leksykalnego i kalki

językowej

10) pojęcie perswazji i manipulacji językowej,
11) na czym polega publiczne zabieranie głosu,

zna zasady komunikacji językowej, zna

podstawowe zasady retoryki i językowego

savoir-vivre’u

W ZAKRESIE WIEDZY O LITERATURZE I KULTURZE
12) utwory literackie i inne teksty kultury ważne

dla poczucia tożsamości narodowej i

przynależności do wspólnoty europejskiej oraz

światowej, wskazane w informatorze dla języka

mniejszości narodowej dla poziomu

podstawowego,

jak na poziomie podstawowym oraz:

7) teksty wskazane w

informatorze dla języka

mniejszości narodowej dla

poziomu rozszerzonego i

13) wartości narodowe związane z własnym

dziedzictwem kulturowym (np. ojczyzna, mała

ojczyzna, naród, społeczeństwo),

poznane w trakcie lektury

własnej,

8) pojęcie dziedzictwa

14) pojęcie tradycji literackiej i jej podstawowe

wyróżniki,

15) ogólne pojęcia i zjawiska kultury - dawne i

kulturowego,

9) wartości związane

z tradycją literacką,

współczesne - ważne dla zrozumienia czytanych

utworów literackich,

16) rozumie związek poznanych utworów z życiem

10) na czym polegają przemiany

w obrębie najważniejszych

gatunków literackich, np.

narodu i różnych grup wspólnotowych,

17) podstawowe wyróżniki utworu literackiego

dramatu jako gatunku,

eposu, powieści, sonetu,

właściwe dla różnych rodzajów i gatunków

literackich,

18) podstawowe tematy, motywy, toposy,

pieśni, hymnu, trenu i

innych gatunków lirycznych,

11) rozumie związki i

19) podstawowe pojęcia z zakresu poetyki, teorii zależności rodzajów
literatury i historii literatury, np.

konwencja literacka, prąd artystyczny, rodzaj

i gatunek literacki, temat, wątek, motyw,

styl,

i gatunków literackich z

prądami artystycznymi,

12) cechy kodów komunikacyjnych

sztuk innych niż literatura

20) podstawowe kategorie estetyczne: komizm,

tragizm, patos, ironia, oraz ich cechy

artystyczne i funkcje - w zakresie niezbędnym

do zrozumienia utworów literackich,

(teatru, filmu, malarstwa),

13) rozumie związek między

dominującą funkcją językową

tekstu i jego formą oraz

21) podstawowe procedury analizy utworu

literackiego, np. odnalezienie dominanty

kompozycyjnej; rozpoznanie konwencji rodzaju

i gatunku literackiego, określenie nadawcy i

odbiorcy, konwencji estetycznej i

stylistycznej, rozpoznanie przesłania

ideowego utworu literackiego,

gatunkiem (przemówieniem,

referatem, artykułem,

esejem, wywiadem, dyskusją,

negocjacją),

14) rodzaje środków

stylistycznych właściwych

dla różnych odmian języka;

22) rozumie pojęcia: kultura wysoka, masowa,

kultura pop, arcydzieło, kicz

figury retoryczne,

15) rozumie, jakie związki

zachodzą między różnymi

warstwami utworu

literackiego

* Określenie "wie i rozumie" należy odnieść do standardów wymagań z zakresu wiedzy o języku; określenie "zna i rozumie" należy odnieść do standardów wymagań z zakresu wiedzy o literaturze i kulturze.

II.

KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający potrafi:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
W ZAKRESIE ODBIORU TEKSTÓW KULTURY
1) rozpoznać różne rodzaje znaków w

prezentowanych wytworach kultury; rozpoznać,

co jest, a co nie jest systemem znaków;

wskazać w przedstawionym materiale (na

obrazie, w tekście, fragmencie filmu) znaki

różnego rodzaju,

jak na poziomie podstawowym oraz:

1) wyróżnić w tekście związki

frazeologiczne,

2) w podanym tekście rozpoznać

wyrazy zapożyczone

2) wskazać w tekście określone formy wymowy,

formy fleksyjne i połączenia wyrazowe:

rozpoznać formy fleksyjne wyrazów różnych

części mowy, rozpoznać i nazwać podstawowe

związki składniowe,

3) rozpoznać wieloznaczność słowa i odróżnić ją

od homonimiczności form; pokazać poprawne i

manipulacyjne posługiwanie się wyrazami

wieloznacznymi,

4) odróżnić tekst językowo poprawny od

niepoprawnego,

5) wskazać istotne cechy języka mówionego i

pisanego oraz rozpoznać (według określonych

cech), czy tekst jest mówiony, czy pisany,

6) wskazać i rozpoznać w tekście literackim

elementy dialektu,

7) wskazać podstawowe cechy językowe

poszczególnych stylów; rozpoznać (według

określonych cech), w jakim stylu pisany jest

określony fragment,

8) odróżniać intencje aktu mowy, np. rozkaz od

prośby, pytanie od stwierdzenia; wydobyć

ukryte cechy aktu mowy; dostrzec w tekście

wypowiedzi ironię, sarkazm, prowokację,

9) rozpoznać funkcje określonych tekstów,
10) rozpoznać w tekście językowe środki perswazji

i manipulacji: odróżnić środki etyczne od

nieetycznych, szczerość od nieszczerości

wypowiedzi, pokazać określone środki

perswazji językowej, wskazać tekst

zawierający manipulację językową, odróżniać

zdania o faktach od zdań będących

interpretacją faktów,

11) wskazać, na czym polega istota pokrewieństwa

językowego

W tekstach publicystycznych i popularnonaukowych:
12) odczytać dosłowne i metaforyczne znaczenia

wyrazów,

jak na poziomie podstawowym
13) odczytać znaczenia frazeologizmów,
14) odczytać sens fragmentów (zdań, grupy zdań,

akapitu),

15) wyodrębnić tezę (główną myśl) całego tekstu,
16) wyodrębnić argumenty i wnioski,
17) rozpoznać zasadę kompozycyjną tekstu i jej

funkcję,

18) rozpoznać i określić typ nadawcy i typ

adresata tekstu,

19) nazwać funkcję tekstu,
20) rozpoznać charakterystyczne cechy stylu i

języka tekstu; nazwać środki językowe i ich

funkcję w tekście,

21) rozpoznać cechy gatunkowe tekstu,
22) odtworzyć informacje sformułowane wprost;

przetworzyć informacje, np. porządkować i

hierarchizować, wskazywać przyczyny i skutki,

oddzielać informacje od opinii

W tekstach literackich:
23) rozpoznać tematy, wątki, motywy, jak na poziomie podstawowym
24) rozpoznać bohatera i sposoby jego kreowania w

utworze,

25) odczytać treści dosłowne i ukryte utworu,

26) dostrzec różnice między fikcją literacką i

prawdą historyczną,

27) rozpoznać aluzje literackie, znaki i symbole

kulturowe, np. biblijne, antyczne,

28) rozpoznać w tekście językowe środki

artystycznego wyrazu,

29) określić funkcję środków językowych w

utworze,

30) określić funkcję aktów mowy,

31) określić funkcję dialektyzmów, archaizmów,

słownictwa środowiskowego w tekście

literackim,

32) stosować konteksty właściwe utworów,

33) rozpoznać przybliżony czas powstania utworu,

34) rozpoznać konwencję literacką utworu,

35) rozpoznać styl utworu,

36) rozpoznać cechy gatunkowe utworu,

37) rozpoznać parafrazę, parodię, trawestację,

38) dostrzec cechy wspólne utworów,

39) dostrzec związki między utworem literackim i

innymi dziełami sztuki,

40) dostrzec w utworze wartości charakterystyczne

dla epoki,

41) rozpoznać powiązania utworów z historią,

42) dostrzec etyczne i estetyczne wartości

utworu,

43) dostrzec wartości uniwersalne, narodowe,

44) rozpoznać funkcję utworu, np. dydaktyczną,

kompensacyjną, formacyjną,

45) odróżnić osobiste sądy związane z odbiorem

utworu od sądów utrwalonych w tradycji

oraz:

3) określić funkcję

występujących w utworze

tematów, toposów, motywów,

4) określić funkcję (ideową i

kompozycyjną) aluzji

literackiej, znaku

kulturowego, np.

biblijnego, antycznego,

5) dostrzec związki między

różnymi warstwami utworu,

6) dostrzec związki dzieła

literackiego z kulturą i

filozofią epoki,

7) odczytać znaki tradycji

biblijnej,

chrześcijańskiej,

antycznej,

8) rozpoznać tradycję

literacką,

9) dostrzec przemiany gatunku

literackiego,

10) rozpoznać środki językowe,

decydujące o swoistości

wypowiedzi indywidualnej,

11) dostrzec cechy języka

charakterystyczne dla danej

epoki i stylu czytanych

utworów,

12) dostrzec strukturę

artystyczną utworu,

13) odczytać odniesienia do

innych dziedzin sztuki

III.

TWORZENIE INFORMACJI

Zdający potrafi:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
W ZAKRESIE TWORZENIA TEKSTU WŁASNEGO
1) poprawnie mówić i pisać, ze świadomością

tego, dlaczego tak właśnie to robi,

2) wypowiadać się ze świadomością intencji

swojej wypowiedzi,

3) napisać krótki tekst w określonym stylu,

4) skonstruować tekst mający przekonać kogoś do

czegoś,

5) publicznie zabrać głos, stosując podstawowe

zasady retoryczne,

6) zachować się zgodnie z zasadami językowego

savoir-vivre'u,

7) napisać spójny tekst na określony temat,

8) gromadzić, selekcjonować materiał,

hierarchizować argumenty; formułować hipotezy

i wnioski,

9) interpretować utwór na podstawie jego

analizy,

10) stosować podstawowe pojęcia z zakresu

historii literatury, teorii literatury i

nauki o języku,

jak na poziomie podstawowym oraz:

1) redagować własną wypowiedź

zgodnie z cechami gatunku i

zamierzoną funkcją tekstu

(rozprawki, recenzji,

interpretacji utworu

literackiego lub jego

fragmentu, interpretacji

porównawczej),

2) interpretować funkcję

występujących w dziele

tematów, motywów,

3) integrować wiedzę z zakresu

historii literatury, teorii

literatury, językoznawstwa i

nauki o kulturze,

4) oceniać według wskazanych

przez siebie kryteriów

11) przywołać właściwe konteksty, np. odnieść

dzieło do biografii autora, filozofii,

religii, życia, człowieka,

12) streszczać, parafrazować, cytować,

komentować, wnioskować,

13) formułować i uzasadniać opinie,

14) porównywać dzieła,

15) prezentować własne przeżycia wynikające z

kontaktów ze sztuką,

16) uczestniczyć w dialogu, dyskusji, broniąc

swojego stanowiska,

17) mówić i pisać z dbałością o estetykę

wypowiedzi

W ZAKRESIE SAMOKSZTAŁCENiA
18) korzystać z klasycznych źródeł informacji:

słowników, encyklopedii,

19) korzystać z Internetu i innych

elektronicznych źródeł informacji,

20) wykonać opis bibliograficzny,

21) wyszukać literaturę przedmiotu, dokonać jej

selekcji według określonych kryteriów;

wykorzystać ją do opracowania tematu,

22) scalać zdobyte informacje w różne formy

wypowiedzi,

23) notować, sporządzić plan, konspekt,

jak na poziomie podstawowym oraz:

5) tworzyć zestawy

bibliograficzne na określony

temat,

6) sporządzać przypisy,

7) tworzyć bazy danych,

8) sporządzać zapis

komputerowy, audio i wideo

24) gromadzić teksty literackie i inne teksty

kultury, poznane w toku lektury własnej,

stanowiące odniesienie do lektur poznanych w

szkole,

25) analizować i korygować błędy językowe

popełnione przez siebie lub dostrzeżone w

czytanych tekstach

JĘZYK GRUPY ETNICZNEJ

I.

WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający wie, zna i rozumie:*
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
W ZAKRESIE WIEDZY O JĘZYKU
1) co to jest wartość sama w sobie

(autoteliczna) i wartość użytkowa języka

(język jako narzędzie),

2) rozumie istotę języka jako dwuklasowego

systemu znaków,

3) gramatykę języka etnicznego w zakresie

umożliwiającym poprawne posługiwanie się

językiem w mowie i piśmie,

4) czym się różni język mówiony od pisanego; zna

podstawowe cechy obu typów języka wynikające

z różnic sytuacji komunikacyjnej,

5) zróżnicowanie dialektalne języka etnicznego i

potrafi określić podstawowe różnice między

dialektami języka etnicznego,

6) podstawowe cechy stylu pisanego i mówionego

(monologowego, dialogowego),

7) jakie są różnice między językiem literackim i

dialektem,

8) jakie są podstawowe funkcje tekstów

językowych (komunikacyjna, ekspresywna,

impresywna),

9) pojęcie kultury języka, normy językowej,

błędu oraz rozróżnia podstawowe typy błędów

językowych,

10) jak poprawnie posługiwać się językiem

etnicznym w zależności od sytuacji

komunikacyjnej,

11) na czym polega publiczne zabieranie głosu,

zna zasady komunikacji językowej, zna

podstawowe zasady retoryki i językowego

savoir-vivre'u

jak na poziomie podstawowym oraz:

1) najważniejsze cechy

dialektu swej okolicy,

2) na czym polega bogactwo

leksykalne i frazeologiczne

języka etnicznego i jak je

pomnażać środkami

rodzimymi,

3) pojęcie i typy stylizacji

językowej,

4) co to jest akt mowy i jakie

są rodzaje aktów mowy; wie

o składnikach aktu mowy, o

jego sensie dosłownym i

intencjonalnym,

5) pojęcie perswazji i

manipulacji językowej,

6) jakie były najważniejsze

procesy językowe,

7) jakie są językowe rezultaty

kontaktów języka etnicznego

z innymi językami; zna

pojęcie zapożyczenia

leksykalnego i jego rodzaje

W ZAKRESIE WIEDZY O LITERATURZE I KULTURZE
12) utwory literackie i inne teksty kultury ważne

dla poczucia tożsamości etnicznej i

przynależności do wspólnoty europejskiej oraz

światowej, wskazane w informatorze dla języka

grupy etnicznej dla poziomu podstawowego,

jak na poziomie podstawowym oraz:

8) teksty wskazane w

informatorze dla języka

grupy etnicznej dla poziomu

13) tradycję i kulturę grupy etnicznej,

14) wartości związane z własnym dziedzictwem

rozszerzonego i poznane w

trakcie lektury własnej,

kulturowym, np. grupa etniczna,

społeczeństwo, mała ojczyzna, ojczyzna,

naród,

9) rozumie związek poznanych

utworów z życiem grupy

etnicznej,

15) pojęcie tradycji literackiej i jej podstawowe

wyróżniki,

10) pojęcie dziedzictwa

kulturowego,

16) ogólne pojęcia i zjawiska kultury - dawne i

współczesne - ważne dla zrozumienia czytanych

dzieł,

11) wartości związane z

tradycją literacką,

12) wyróżniki najważniejszych

17) rozumie związek poznanych dzieł z życiem

grupy etnicznej i narodu,

gatunków literackich,

13) rozumie związki i

18) podstawowe wyróżniki dzieła literackiego

właściwe dla różnych rodzajów i gatunków

literackich,

zależności rodzajów i

gatunków literackich z

prądami artystycznymi,

19) podstawowe tematy, motywy, toposy, 14) rozumie związek między
20) podstawowe pojęcia z zakresu poetyki, teorii

literatury i historii literatury, np.

konwencja literacka, prąd artystyczny, rodzaj

i gatunek literacki, temat, wątek, motyw,

styl,

dominującą funkcją językową

tekstu i jego formą oraz

gatunkiem (przemówieniem,

referatem, artykułem,

esejem, wywiadem, dyskusją,

21) podstawowe kategorie estetyczne: komizm,

tragizm, patos, ironię oraz ich cechy

artystyczne i funkcje - w zakresie niezbędnym

do zrozumienia czytanych utworów,

negocjacją),

15) rodzaje środków

stylistycznych właściwych

dla różnych odmian języka;

22) podstawowe procedury analizy utworu

literackiego, np. odnalezienie dominanty

kompozycyjnej; rozpoznanie konwencji rodzaju

i gatunku literackiego, określenie nadawcy i

odbiorcy, konwencji estetycznej i

stylistycznej, rozpoznanie przesłania

ideowego utworu literackiego,

figury retoryczne,

16) rozumie, jakie związki

zachodzą między różnymi

warstwami dzieła

literackiego,

17) cechy kodów komunikacyjnych

sztuk innych niż

23) rozumie pojęcia: kultura wysoka, masowa,

kultura pop, arcydzieło, kicz

literatura, np. malarstwa,

rzeźby, grafiki

* Określenie "wie i rozumie" należy odnieść do standardów wymagań z zakresu wiedzy o języku; określenie "zna i rozumie" należy odnieść do standardów wymagań z zakresu wiedzy o literaturze i kulturze.

II.

KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający potrafi:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
W ZAKRESIE ODBIORU TEKSTÓW KULTURY
1) odczytać tekst napisany w języku etnicznym, jak na poziomie podstawowym
2) przetłumaczyć tekst napisany w języku

etnicznym na język polski i odwrotnie,

oraz:

1) wskazać i rozpoznać

3) wskazać w tekście określone formy wymowy,

formy fleksyjne i połączenia wyrazowe:

rozpoznać formy fleksyjne wyrazów różnych

części mowy, rozpoznać i nazwać podstawowe

związki składniowe,

elementy gwar

terytorialnych,

2) rozpoznać różne rodzaje

znaków w prezentowanych

wytworach kultury;

4) rozpoznać wieloznaczność słowa i odróżnić ją

od homonimiczności form,

rozpoznać, co jest, a co

nie jest systemem znaków;

5) wyróżnić w tekście związki frazeologiczne, wskazać w przedstawionym
6) wskazać ślady procesów dawnych we

współczesnym języku etnicznym,

materiale (na obrazie, w

tekście, fragmencie filmu)

7) odróżnić tekst językowo poprawny od

niepoprawnego,

znaki różnego rodzaju,

3) rozpoznać w tekście

8) rozpoznać w tekście wyrazy zapożyczone i

podać ich odpowiedniki w języku etnicznym,

językowe środki perswazji i

manipulacji: odróżnić

9) wskazać w tekście stylizację, środki etyczne od
10) wskazać istotne cechy języka mówionego, w

jego odmianie dialektalnej, i pisanego,

nieetycznych,

szczerość od nieszczerości

11) odróżnić intencje aktu mowy, np. rozkaz od

prośby, pytanie od stwierdzenia,

wypowiedzi, wskazać tekst

zawierający manipulację

12) rozpoznać funkcje określonych tekstów, językową, pokazać określone
13) odróżnić zdania o faktach od zdań będących

interpretacją faktów,

środki perswazji językowej,

4) wydobyć w tekście

14) wskazać, na czym polega istota pokrewieństwa

języka etnicznego z innymi językami

wypowiedzi ukryte cechy

aktu mowy; dostrzec

ironię, sarkazm, prowokację

W tekstach publicystycznych i popularnonaukowych:
15) odczytać dosłowne i metaforyczne znaczenia

wyrazów,

jak na poziomie podstawowym
16) odczytać znaczenia frazeologizmów,
17) odczytać sens fragmentów (zdań, grupy zdań,

akapitu),

18) wyodrębnić tezę (główną myśl) całego tekstu,
19) wyodrębnić argumenty i wnioski,
20) rozpoznać zasadę kompozycyjną tekstu i jej

funkcję,

21) rozpoznać i określić typ nadawcy i typ

adresata tekstu,

22) nazwać funkcję tekstu,
23) rozpoznać charakterystyczne cechy stylu i

języka tekstu; nazwać środki językowe i ich

funkcję w tekście,

24) rozpoznać cechy gatunkowe tekstu,
25) odtworzyć informacje sformułowane wprost;

przetworzyć informacje: np. porządkować i

hierarchizować; wskazywać przyczyny i skutki,

oddzielać informacje od opinii

W tekstach literackich:
26) rozpoznać tematy, wątki, motywy, jak na poziomie podstawowym
27) rozpoznać bohatera i sposoby jego kreowania w

utworze,

28) odczytać treści dosłowne i ukryte utworu,

29) dostrzec różnice między fikcją literacką i

prawdą historyczną,

30) rozpoznać aluzje literackie, znaki i symbole

kulturowe, np. antyczne, biblijne,

31) rozpoznać w tekście językowe środki

artystycznego wyrazu,

32) określić funkcję środków językowych w

utworze,

33) określić funkcję aktów mowy,

34) określić odmianę dialektalną języka

etnicznego, jaką napisany jest dany utwór, i

określić związek między językiem utworu i

opisywanymi realiami,

35) określić funkcję dialektyzmów, archaizmów,

słownictwa środowiskowego w tekście

literackim,

36) stosować konteksty właściwe utworów,

37) rozpoznać przybliżony czas powstania utworu,

38) rozpoznać konwencję literacką utworu,

39) rozpoznać styl utworu,

40) rozpoznać cechy gatunkowe utworu,

41) rozpoznać parafrazę, parodię, trawestację, 42) dostrzec cechy wspólne i różne utworów,

43) dostrzec związki między utworem literackim i

innymi dziełami sztuki,

44) dostrzec w dziele wartości charakterystyczne

dla epoki,

45) rozpoznać powiązania utworów z historią,

46) dostrzec etyczne i estetyczne wartości

utworu,

47) dostrzec wartości uniwersalne i narodowe,

48) rozpoznać funkcję utworu, np. dydaktyczną,

kompensacyjną, formacyjną,

oraz:

5) określić funkcję

występujących w dziele

tematów, toposów, motywów,

6) określić funkcję (ideową i

kompozycyjną) aluzji

literackiej, znaku

kulturowego, np.

antycznego, biblijnego,

7) dostrzec związki między

różnymi warstwami dzieła,

8) dostrzec związki dzieła z

kulturą i filozofią epoki,

9) odczytać znaki tradycji

antycznej, biblijnej,

chrześcijańskiej,

10) rozpoznać tradycję

literacką,

11) dostrzec przemiany gatunku

literackiego,

12) rozpoznać środki językowe,

decydujące o swoistości

wypowiedzi indywidualnej,

13) dostrzec cechy języka

charakterystyczne dla danej

epoki i stylu czytanych

utworów,

14) dostrzec strukturę

artystyczną dzieła,

15) odczytać odniesienia do

innych dziedzin sztuki

49) powiązać odczytanie dzieła z historią

regionu, Polski i Europy (tradycją etniczną,

narodową, europejską),

50) odróżnić osobiste sądy związane z odbiorem

utworu od sądów utrwalonych w tradycji

III.

TWORZENIE INFORMACJI

Zdający potrafi:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
W ZAKRESIE TWORZENIA TEKSTU WŁASNEGO
1) napisać spójny tekst na określony temat, jak na poziomie podstawowym
2) poprawnie mówić i pisać, ze świadomością

tego, dlaczego tak właśnie to robi,

3) stosować techniki przekładu,

4) nadać przekładowi spójność i poprawność

stylistyczną,

oraz:

1) redagować własną wypowiedź

zgodnie z cechami gatunku i

zamierzoną funkcją tekstu

(rozprawki, recenzji,

5) wypowiadać się ze świadomością intencji

swojej wypowiedzi,

interpretacji utworu

literackiego lub jego

6) skonstruować tekst mający przekonać kogoś do

czegoś,

fragmentu, interpretacji

porównawczej),

7) publicznie zabrać głos, stosując podstawowe

zasady retoryczne,

2) interpretować funkcję

występujących w dziele

8) zachować się zgodnie z zasadami językowego

savoir-vivre'u,

tematów, motywów,

3) integrować wiedzę z zakresu

9) gromadzić, selekcjonować materiał,

hierarchizować argumenty; formułować hipotezy

i wnioski,

historii literatury, teorii

literatury, językoznawstwa i

nauki o kulturze,

10) interpretować utwór na podstawie jego

analizy,

4) oceniać według wskazanych

przez siebie kryteriów

11) stosować podstawowe pojęcia z zakresu

historii literatury, teorii literatury i

nauki o języku,

12) przywołać właściwe konteksty, np. odnieść

dzieło do biografii autora, filozofii,

religii, życia, człowieka,

13) streszczać, parafrazować, cytować,

komentować, wnioskować,

14) formułować i uzasadniać opinie,
15) porównywać utwory,
16) prezentować własne przeżycia wynikające z

kontaktów ze sztuką,

17) uczestniczyć w dialogu, dyskusji, broniąc

swojego stanowiska,

18) mówić i pisać z dbałością o estetykę

wypowiedzi

W ZAKRESIE SAMOKSZTAŁCENIA
19) korzystać z klasycznych źródeł informacji:

słowników, encyklopedii,

20) korzystać z Internetu i innych

elektronicznych źródeł informacji,

21) wykonać opis bibliograficzny,

22) wyszukać literaturę przedmiotu, dokonać jej

selekcji według określonych kryteriów;

wykorzystać ją do opracowania tematu,

23) scalać zdobyte informacje w różne formy

wypowiedzi,

24) notować, sporządzić plan, konspekt,

jak na poziomie podstawowym oraz:

5) tworzyć zestawy

bibliograficzne na określony

temat,

6) sporządzać przypisy,

7) tworzyć bazy danych,

8) sporządzać zapis

komputerowy, audio i wideo

25) gromadzić teksty literackie i inne teksty

kultury, poznane w toku lektury własnej,

stanowiące odniesienie do lektur poznanych w

szkole,

26) analizować i korygować błędy językowe

popełnione przez siebie lub dostrzeżone w

czytanych tekstach

HISTORIA

I.

WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający zna faktografię i terminologię historyczną w stopniu umożliwiającym rozumienie przeszłości w odniesieniu do:

1) państw - ich organizacji, struktury władzy, terytorium,

2) systemów politycznych,

3) struktury i organizacji społeczeństw,

4) życia gospodarczego,

5) wydarzeń politycznych i militarnych oraz konfliktów i kryzysów społecznych, gospodarczych, religijnych i ideologicznych,

6) działalności najważniejszych postaci, dynastii, grup społecznych,

7) życia religijnego,

8) osiągnięć cywilizacyjnych,

9) osiągnięć kultury i sztuki, myśli politycznej, społecznej i filozoficznej,

które stosuje do opisu, wyjaśnienia i oceny poniższych zagadnień oraz problemów:

POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
w wymiarze dziejów świata: jak na poziomie podstawowym
1) różnorodność cywilizacji świata w przeszłości

i obecnie,

2) konflikty społeczne, wojny, ludobójstwo, w

tym Holocaust,

3) przemiany form gospodarowania od czasów

oraz:

1) trwałe osiągnięcia

cywilizacji starożytnych i

religie starożytnego

Wschodu,

najdawniejszych po współczesną rewolucję

techniczną oraz historyczny rozwój kultury

materialnej,

4) rola państwa jako podstawowej formy

2) przemiany ustrojowe w

Grecji i w Rzymie,

3) powstanie i rozwój religii

monoteistycznych,

zorganizowania społeczeństw i przemiany

państw,

w wymiarze dziejów Europy:

5) fundamenty Europy; jedność i różnorodność

oraz przemiany ideowe, rola chrześcijaństwa w

tworzeniu tożsamości europejskiej,

4) kręgi cywilizacji

średniowiecznych; Europa a

inne cywilizacje,

5) znaczenie chrześcijaństwa w

cywilizacjach

średniowiecznej Europy,

6) kształtowanie się narodów Europy i ich wkład

w historię, współistnienie i konflikty

pomiędzy państwami,

6) funkcjonowanie władzy i

struktura społeczeństw

średniowiecznych,

7) przemiany w obrębie struktur, świadomości i

obyczajowości społeczeństw europejskich,

w wymiarze historii Polski:

8) przemiany form państwa polskiego,

7) powstanie i rozwój Polski w

wiekach średnich oraz

znaczenie chrześcijaństwa

dla powstania i rozwoju

9) uwarunkowania i przeobrażenia polskiej

świadomości narodowej i politycznej,

10) rola Polski w dziejach gospodarki i struktur

społecznych Europy,

11) postawy jednostek oraz grup społecznych wobec

państwowości i kultury

polskiej,

8) cywilizacyjne przemiany w

Europie od odrodzenia do

oświecenia,

potrzeb epok,

12) wielokulturowość w dziejach Polski,

współistnienie religii i wyznań oraz

znaczenie chrześcijaństwa, w tym Kościoła

katolickiego

9) nowe horyzonty; Europa

wobec odmiennych kultur i

systemów wartości,

10) przeobrażenia

chrześcijaństwa w XVI i

XVII wieku,

11) powstanie nowożytnej

państwowości,

12) uwarunkowania potęgi i

upadku Rzeczypospolitej

Obojga Narodów,

13) rewolucja przemysłowa i jej

następstwa,

14) mapa polityczna XIX-

wiecznej Europy i świata,

15) przemiany świadomości

Europejczyków,

16) procesy demokratyzacyjne i

parlamentaryzm w XIX wieku,

17) społeczeństwo polskie bez

własnego państwa,

18) I i II wojna światowa -

geneza, charakter i

następstwa konfliktów,

19) systemy totalitarne i ich

zbrodniczy charakter,

20) funkcjonowanie demokracji w

XX wieku,

21) ewolucja stosunków

międzynarodowych i ich

charakter oraz struktury

ponadnarodowe w polityce i

gospodarce,

22) rewolucja techniczna w XX

wieku,

23) przemiany w sferze kultury;

sobór watykański II i

encykliki papieskie,

24) Rzeczpospolita między

okresem zniewolenia a

niepodległością

II.

KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający stosuje faktografię i terminologię historyczną do wyjaśnienia procesu historycznego:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
1) umieszcza opisywane wydarzenia w czasie i w

przestrzeni,

2) wskazuje przyczyny i skutki wydarzeń,

3) przeprowadza hierarchizację faktów,

4) uwzględnia zmiany zachodzące w czasie,

5) uogólnia fakty,

6) wskazuje cechy charakterystyczne

poszczególnych epok i okresów historycznych,

jak na poziomie podstawowym oraz:

1) korzysta z różnorodnych

źródeł wiedzy historycznej -

wyszukuje i interpretuje

informacje zgodnie z

warsztatem historycznym,

2) wskazuje związki pomiędzy

7) korzysta z różnorodnych źródeł wiedzy

historycznej - wyszukuje informacje

różnymi dziedzinami życia

społecznego (polityką,

gospodarką, kulturą) w

przeszłości

III.

TWORZENIE INFORMACJI

Zdający przedstawia oraz ocenia wydarzenia i zjawiska historyczne, formułując przejrzystą i logiczną wypowiedź pisemną:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
1) porównuje, czyli wskazuje różnice i

podobieństwa między wydarzeniami

historycznymi,

2) formułuje oceny,

3) uzasadnia sformułowane oceny

jak na poziomie podstawowym oraz:

1) porównuje, czyli wskazuje

różnice i podobieństwa

między zjawiskami i

procesami,

2) krytycznie analizuje i

ocenia różne interpretacje

historii

HISTORIA

dla osób niesłyszących

I.

WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający zna wydarzenia i słownictwo historyczne, tzn. wie, jakie w przeszłości były:

1) obszary państw, ich organizacja i struktura władzy,

2) systemy polityczne,

3) struktury i organizacje społeczeństw,

4) formy gospodarki,

5) wydarzenia polityczne i militarne oraz konflikty i kryzysy społeczne, gospodarcze, religijne i ideologiczne,

6) najważniejsze postacie, dynastie, grupy społeczne i ich działalność,

7) religie,

8) osiągnięcia cywilizacyjne,

9) osiągnięcia kultury i sztuki, myśli politycznej, społecznej i filozoficznej,

które stosuje do opisu, wyjaśnienia i oceny poniższych zagadnień oraz problemów:

POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
w wymiarze dziejów świata: jak na poziomie podstawowym
1) różnorodność cywilizacji świata w przeszłości

i obecnie,

2) konflikty społeczne, wojny, ludobójstwo, w

tym Holocaust,

3) przemiany form gospodarowania od czasów

oraz:

1) trwałe osiągnięcia

cywilizacji starożytnych i

religie starożytnego

Wschodu,

najdawniejszych po współczesną rewolucję

techniczną oraz historyczny rozwój kultury

materialnej,

4) rola państwa jako podstawowej formy

2) przemiany ustrojowe w

Grecji i w Rzymie,

3) powstanie i rozwój religii

monoteistycznych,

zorganizowania społeczeństw i przemiany

państw,

w wymiarze dziejów Europy:

5) fundamenty Europy; jedność i różnorodność

oraz przemiany ideowe, rola chrześcijaństwa w

tworzeniu tożsamości europejskiej,

4) kręgi cywilizacji

średniowiecznych; Europa a

inne cywilizacje,

5) znaczenie chrześcijaństwa w

cywilizacjach

średniowiecznej Europy,

6) kształtowanie się narodów Europy i ich wkład

w historię, współistnienie i konflikty

pomiędzy państwami,

7) przemiany w obrębie struktur, świadomości i

obyczajowości społeczeństw europejskich,

6) funkcjonowanie władzy i

struktura społeczeństw

średniowiecznych,

7) powstanie i rozwój Polski w

wiekach średnich oraz

w wymiarze historii Polski:

8) przemiany form państwa polskiego,

9) uwarunkowania i przeobrażenia polskiej

świadomości narodowej i politycznej,

znaczenie chrześcijaństwa

dla powstania i rozwoju

państwowości i kultury

polskiej,

10) rola Polski w dziejach gospodarki i struktur

społecznych Europy,

11) postawy jednostek oraz grup społecznych wobec

potrzeb epok,

12) wielokulturowość w dziejach Polski,

8) cywilizacyjne przemiany w

Europie od odrodzenia do

oświecenia,

9) nowe horyzonty; Europa

wobec odmiennych kultur i

współistnienie religii i wyznań oraz

znaczenie chrześcijaństwa, w tym Kościoła

katolickiego

systemów wartości,

10) przeobrażenia

chrześcijaństwa w XVI i

XVII wieku,

11) powstanie nowożytnej

państwowości,

12) uwarunkowania potęgi i

upadku Rzeczypospolitej

Obojga Narodów,

13) rewolucja przemysłowa i jej

następstwa,

14) mapa polityczna XIX-

wiecznej Europy i świata,

15) przemiany świadomości

Europejczyków,

16) procesy demokratyzacyjne i

parlamentaryzm w XIX wieku,

17) społeczeństwo polskie bez

własnego państwa,

18) I i II wojna światowa -

geneza, charakter i

następstwa konfliktów,

19) systemy totalitarne i ich

zbrodniczy charakter,

20) funkcjonowanie demokracji w

XX wieku,

21) ewolucja stosunków

międzynarodowych i ich

charakter oraz struktury

ponadnarodowe w polityce i

gospodarce,

22) rewolucja techniczna w XX

wieku,

23) przemiany w sferze kultury;

sobór watykański II i

encykliki papieskie,

24) Rzeczpospolita między

okresem zniewolenia a

niepodległością

II.

KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający wykorzystuje wiadomości i słownictwo historyczne do wyjaśnienia procesu historycznego:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
1) wie, kiedy i gdzie miało miejsce wydarzenie

historyczne,

2) wskazuje przyczyny i skutki wydarzeń,

3) porządkuje fakty według ich ważności,

4) nazywa zmiany występujące w kolejnych epokach

historycznych,

5) uogólnia fakty,

6) wskazuje charakterystyczne cechy epok i

jak na poziomie podstawowym oraz:

1) korzysta z różnorodnych

źródeł wiedzy historycznej -

wyszukuje i interpretuje

informacje zgodnie z

warsztatem historycznym,

2) wskazuje związki pomiędzy

okresów historycznych,

7) korzysta z różnorodnych, dostosowanych do

potrzeb osób niesłyszących, źródeł wiedzy

historycznej - wyszukuje informacje

różnymi dziedzinami życia

społecznego (polityką,

gospodarką, kulturą) w

przeszłości

III.

TWORZENIE INFORMACJI

Zdający przedstawia oraz ocenia wydarzenia i zjawiska historyczne, formułując logiczną wypowiedź pisemną:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
1) porównuje, czyli wskazuje różnice i

podobieństwa między wydarzeniami

historycznymi,

2) formułuje oceny,

3) uzasadnia sformułowane oceny

jak na poziomie podstawowym oraz:

1) porównuje, czyli wskazuje

różnice i podobieństwa

między zjawiskami i

procesami,

2) krytycznie analizuje i

ocenia różne interpretacje

historii

WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE

I.

WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający zna i rozumie zjawiska oraz procesy z następujących obszarów:

1) społeczeństwo,

2) polityka,

3) prawo,

4) problemy współczesnego świata,

które stosuje do opisu, wyjaśnienia i oceny poniższych zagadnień oraz problemów:

POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
1) życie społeczne - formy, prawidłowości,

instytucje,

2) społeczeństwo polskie - struktura i problemy,

3) naród, patriotyzm, nacjonalizm,

4) państwo - geneza, atrybuty, funkcje,

5) demokracja - zasady, wartości, procedury,

instytucje,

6) polityka - ideologie i doktryny polityczne,

partie polityczne, kultura polityczna,

7) ustrój Rzeczypospolitej Polskiej -

konstytucja, organy władzy, samorząd

terytorialny,

8) społeczeństwo obywatelskie - formy

uczestnictwa obywateli w życiu publicznym,

9) prawo - funkcje, źródła, dziedziny,

hierarchia norm prawnych,

10) sądy i trybunały w Polsce,

11) prawa człowieka i ich znaczenie we

współczesnym świecie,

12) obywatel wobec prawa,

13) Polska w Europie,

14) Unia Europejska - instytucje, zasady

działania,

15) stosunki, organizacje i instytucje

międzynarodowe,

16) problemy współczesnego świata - konflikty,

terroryzm, ubóstwo, choroby cywilizacyjne,

17) planowanie własnej kariery zawodowej w

związku z uwarunkowaniami pojawiającymi się

na rynku pracy

jak na poziomie podstawowym oraz:

1) procesy społeczne, ruchy

społeczne,

2) wartości społeczne -

konflikty wartości,

3) społeczeństwo polskie -

dynamika przemian,

modernizacja,

4) historyczne i współczesne

formy państw,

5) modele ustrojowe państw

demokratycznych,

6) zagrożenia dla demokracji,

7) ustrój Rzeczypospolitej

Polskiej - zasady

funkcjonowania organów

władzy publicznej,

8) zasady tworzenia i

egzekwowania prawa,

9) prawa człowieka -

generacje, procedury ich

ochrony,

10) elementy prawa cywilnego,

karnego i

administracyjnego,

11) zjednoczona Europa - szanse

i bariery rozwoju,

12) zasady polskiej polityki

zagranicznej,

13) wyzwania współczesności -

globalizacja, migracje,

ochrona środowiska

naturalnego, genetyka

II.

KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający stosuje wiadomości i słownictwo do wyjaśnienia procesów zachodzących we współczesnym świecie:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
1) dokonuje selekcji i porządkowania faktów, jak na poziomie podstawowym
2) korzysta z różnorodnych źródeł informacji o

życiu społecznym i politycznym,

3) odróżnia informacje o faktach od opinii,

4) lokalizuje ważne wydarzenia i postacie życia

publicznego w czasie i przestrzeni,

oraz:

1) dokonuje krytycznej analizy

materiałów źródłowych,

2) analizuje stanowiska różnych

stron debaty publicznej

5) wskazuje przyczyny i skutki różnych wydarzeń i

procesów,

6) rozpoznaje problemy społeczności lokalnej,

regionu, kraju i świata,

7) znajduje i czyta ze zrozumieniem przepisy

prawne odnoszące się do danego problemu,

8) wypełnia druki urzędowe, sporządza różnego

typu pisma

III.

TWORZENIE INFORMACJI

Zdający przedstawia i ocenia wydarzenia, formułując logiczną wypowiedź pisemną:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
1) ocenia wydarzenia i procesy polityczne,

społeczne,

jak na poziomie podstawowym oraz:
2) formułuje i uzasadnia własne stanowisko w

sprawach publicznych,

3) wskazuje propozycje rozwiązań problemów

społeczności lokalnej, regionu, kraju i

świata,

4) ocenia działania grup społecznych, władz i

obywateli z punktu widzenia różnych wartości

(np. demokracji, tolerancji),

5) wypowiada się w formach przyjętych w życiu

publicznym (np. przemówienie, głos w dyskusji,

petycja, list do redakcji, posła, radnego)

1) charakteryzuje dylematy

życia zbiorowego we

współczesnym świecie,

2) przedstawia propozycje

planowania działań

zmierzających do rozwiązania

problemów społecznych i

politycznych,

3) ocenia współczesne

wydarzenia z punktu widzenia

kultury i etyki życia

publicznego

WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE

dla osób niesłyszących

I.

WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający zna i rozumie zjawiska oraz procesy z następujących obszarów:

1) społeczeństwo,

2) polityka,

3) prawo,

4) problemy współczesnego świata,

które stosuje do opisu, wyjaśnienia i oceny poniższych zagadnień oraz problemów:

POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
1) życie społeczne - formy, prawidłowości,

instytucje,

2) społeczeństwo polskie - struktura i problemy,

3) naród, patriotyzm, nacjonalizm,

4) państwo - geneza, atrybuty, funkcje,

5) demokracja - zasady, wartości, procedury,

instytucje,

6) polityka - ideologie i doktryny polityczne,

partie polityczne, kultura polityczna,

7) ustrój Rzeczypospolitej Polskiej -

konstytucja, organy władzy, samorząd

terytorialny,

8) społeczeństwo obywatelskie - formy

uczestnictwa obywateli w życiu publicznym,

9) prawo - funkcje, źródła, dziedziny,

hierarchia norm prawnych,

10) sądy i trybunały w Polsce,

11) prawa człowieka i ich znaczenie we

współczesnym świecie,

12) obywatel wobec prawa,

13) Polska w Europie,

14) Unia Europejska - instytucje, zasady

działania,

15) stosunki, organizacje i instytucje

międzynarodowe,

16) problemy współczesnego świata - konflikty,

terroryzm, ubóstwo, choroby cywilizacyjne

jak na poziomie podstawowym oraz:

1) procesy społeczne, ruchy

społeczne,

2) wartości społeczne -

konflikty wartości,

3) społeczeństwo polskie -

dynamika przemian,

modernizacja,

4) historyczne i współczesne

formy państw,

5) modele ustrojowe państw

demokratycznych,

6) zagrożenia dla demokracji,

7) ustrój Rzeczypospolitej

Polskiej - zasady

funkcjonowania organów

władzy publicznej,

8) zasady tworzenia i

egzekwowania prawa,

9) prawa człowieka -

generacje, procedury ich

ochrony,

10) elementy prawa cywilnego,

karnego i

administracyjnego,

11) zjednoczona Europa - szanse

i bariery rozwoju,

12) zasady polskiej polityki

zagranicznej,

13) wyzwania współczesności -

globalizacja, migracje,

ochrona środowiska

naturalnego, genetyka

II.

KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający stosuje wiadomości i słownictwo do wyjaśnienia procesów zachodzących we współczesnym świecie:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
1) dokonuje selekcji i porządkowania faktów, jak na poziomie podstawowym
2) korzysta z różnorodnych źródeł informacji o

życiu społecznym i politycznym,

oraz:

1) dokonuje krytycznej analizy

3) odróżnia informacje o faktach od opinii, materiałów źródłowych,
4) lokalizuje ważne wydarzenia i postacie życia

publicznego w czasie i przestrzeni,

2) analizuje stanowiska różnych

stron debaty publicznej

5) wskazuje przyczyny i skutki różnych wydarzeń i

procesów,

6) rozpoznaje problemy społeczności lokalnej

(uwzględnia problemy osób niesłyszących),

regionu, kraju i świata,

7) znajduje i czyta ze zrozumieniem przepisy

prawne odnoszące się do danego problemu,

8) wypełnia druki urzędowe, sporządza różnego

typu pisma

III.

TWORZENIE INFORMACJI

Zdający przedstawia i ocenia wydarzenia, formułując logiczną wypowiedź pisemną:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
1) ocenia wydarzenia i procesy polityczne,

społeczne,

2) formułuje i uzasadnia własne stanowisko w

sprawach publicznych,

3) wskazuje propozycje rozwiązań problemów

społeczności lokalnej, regionu, kraju i

świata,

4) ocenia działania grup społecznych, władz i

obywateli z punktu widzenia różnych wartości

(np. demokracji, tolerancji),

5) wypowiada się w formach przyjętych w życiu

publicznym (np. głos w dyskusji, petycja, list

jak na poziomie podstawowym oraz:

1) charakteryzuje dylematy

życia zbiorowego we

współczesnym świecie,

2) przedstawia propozycje

planowania działań

zmierzających do rozwiązania

problemów społecznych i

politycznych z

uwzględnieniem potrzeb osób

niesłyszących,

do redakcji, posła, radnego) 3) ocenia współczesne

wydarzenia z punktu widzenia

kultury i etyki życia

publicznego

HISTORIA MUZYKI

I.

WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający zna i rozumie:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
1) terminy i pojęcia muzyczne określające: jak na poziomie podstawowym
a) elementy muzyki,

b) sposoby porządkowania materiału dźwiękowego

(strój, skala, tonalność, metrorytmika,

faktura) i jego zapis,

oraz:

1) twórczość kompozytorów

reprezentatywnych dla epoki,

stylu, ugrupowania

c) elementy dzieła muzycznego i sposoby jego

kształtowania,

artystycznego,

2) chronologię w odniesieniu do

d) techniki kompozytorskie, postaci teoretyków
e) funkcje muzyki, gatunki i formy muzyczne,
f) rodzaje obsady wykonawczej,
2) twórczość wybranych kompozytorów,
3) cechy stylu muzycznego:
a) epok historycznych i szkół kompozytorskich,
b) wybranych kompozytorów,
4) chronologię w odniesieniu do:
a) epok, okresów, stylów i kierunków w muzyce,
b) szkół kompozytorskich i ugrupowań

artystycznych,

c) postaci kompozytorów i wybitnych

wykonawców,

d) dzieł muzycznych oraz gatunków, form i

technik kompozytorskich,

e) obsady wykonawczej (instrumenty muzyczne,

zespoły)

II.

KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający stosuje posiadaną wiedzę do opisu i analizy wybranych zjawisk:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
1) przedstawia wiedzę o dziejach muzyki w oparciu

o znajomość:

jak na poziomie podstawowym oraz:
a) dzieł muzycznych,

b) twórczości i biografii wybranych

1) przedstawia wiedzę o

dziejach muzyki w oparciu o

kompozytorów,

2) analizuje (słuchowo, wzrokowo lub słuchowo-

wzrokowo) utwory muzyczne z określeniem:

a) technik kompozytorskich,

znajomość problemów i

procesów historycznych,

2) analizuje utwory muzyczne z

określeniem:

b) cech gatunków i form muzycznych,

c) cech stylu muzycznego,

3) analizuje teksty literackie o muzyce

a) funkcji i przeobrażeń

gatunków i form

muzycznych,

(teoretyczne, historyczne) z określeniem b) cech zapisu muzycznego,
problemu (przedmiotu) omawianego w tekście 3) analizuje teksty literackie

o muzyce (teoretyczne,

historyczne, krytyczne) z

określeniem:

a) problemu (przedmiotu)

omawianego w tekście,

b) kontekstu historycznego

III.

TWORZENIE INFORMACJI

Zdający przedstawia wybrane zjawiska, formułując przejrzystą i logiczną wypowiedź pisemną:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
1) określa powiązania, wpływy, różnice i

podobieństwa:

a) dzieł, form i gatunków muzycznych,

jak na poziomie podstawowym oraz ocenia wybrane zjawiska w historii muzyki:
b) technik kompozytorskich,

2) postrzega związki kultury muzycznej z

1) określa powiązania, wpływy,

różnice i podobieństwa

innymi dziedzinami sztuki stylów indywidualnych,

lokalnych i historycznych,

2) postrzega związki kultury

muzycznej z wydarzeniami

politycznymi i społecznymi,

3) prezentuje indywidualny i

krytyczny pogląd na muzyczną

twórczość i kulturę epok

minionych

HISTORIA SZTUKI

I.

WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający zna i rozumie:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
1) epoki, style, kierunki i dzieła sztuki w

zakresie sztuk plastycznych oraz ich

chronologię:

jak na poziomie podstawowym
a) rozróżnia epoki, style i kierunki sztuk

plastycznych oraz umieszcza je we właściwym

porządku chronologicznym,

b) identyfikuje dzieła sztuki,

przyporządkowuje je właściwym autorom oraz

wskazuje czas i miejsce, z którymi są

związane,

2) podstawowe gatunki, techniki oraz terminy

sztuk plastycznych:

a) rozróżnia gatunki sztuki oraz techniki

sztuk plastycznych,

b) poprawnie stosuje terminy z zakresu sztuk

plastycznych,

3) podstawowe tematy ikonograficzne

II.

KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający stosuje posiadaną wiedzę do opisu, analizy i interpretacji zjawiska artystycznego:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
1) wyjaśnia związki i różnice między epokami,

stylami i kierunkami sztuki,

2) opisuje dzieła sztuki pod względem formy i

treści,

3) rozumie powiązania i zależności między

zjawiskami artystycznymi, miejscem i czasem

ich powstania - dostrzega i określa zależności

dzieła sztuki od jego funkcji i środowiska

powstania,

4) dokonuje analizy formalnej dzieła sztuki (np.

w architekturze: układ przestrzenny, plan,

bryła, konstrukcja, dekoracja; w rzeźbie:

bryła, kompozycja, faktura; w malarstwie:

kompozycja, kolor, światłocień, perspektywa)

jak na poziomie podstawowym oraz:

1) opisuje dzieła sztuki pod

względem formy i treści na

tle zjawisk artystycznych i

prądów epoki,

2) rozumie powiązania i

zależności między zjawiskami

artystycznymi, miejscem i

czasem ich powstania -

dostrzega i określa

zależności dzieła sztuki od

sytuacji społeczno-

politycznej, ośrodków

kulturotwórczych, centrów

religijnych oraz instytucji

życia artystycznego,

3) wykazuje różnice i

podobieństwa między dziełami

sztuki powstałymi w różnych

epokach,

4) interpretuje podstawowe

tematy i treści dzieła

sztuki

III.

TWORZENIE INFORMACJI

Zdający przedstawia i ocenia wybrane zagadnienia, formułując przejrzystą i logiczną wypowiedź pisemną:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
przeprowadza analizę porównawczą dzieł na podstawie podanych przykładów jak na poziomie podstawowym oraz:

1) przeprowadza analizę

porównawczą dzieł, stylów i

kierunków na podstawie

podanych lub samodzielnie

dobranych przykładów,

2) krytycznie ocenia dzieła lub

zjawiska w sztuce pod

względem artystycznym oraz

uzasadnia swoje zdanie,

3) wartościuje zjawiska

artystyczne i dzieła sztuki,

uwzględniając treści oraz

środki wyrazu, uzasadniając

swoje zdanie na podstawie

trafnie dobranych przykładów

WIEDZA O TAŃCU

I.

WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający zna i rozumie:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
1) podstawowe terminy i pojęcia z dziedziny

teorii i historii tańca, dotyczące:

jak na poziomie podstawowym oraz:
a) ruchu tanecznego,

b) dzieła tanecznego (jego form i treści),

c) warsztatu tancerza i choreografa,

1) terminy i pojęcia z

dziedziny teorii, historii i

estetyki tańca, dotyczące:

2) dzieła taneczne charakterystyczne dla

poszczególnych epok, twórczość wybitnych

choreografów i tancerzy,

3) polskie tańce narodowe w aspekcie

artystycznym,

4) polskie tańce regionalne w aspekcie

artystycznym i geograficznym (na podstawie

wybranych regionów: Kaszub, Kurpiów,

a) technik tańca,

b) dzieła tanecznego (jego

tematu, funkcji:

widowiskowej,

rekreacyjnej,

terapeutycznej,

integrującej,

edukacyjnej),

Wielkopolski, Łowickiego, Śląska i Podhala),

5) cechy charakterystyczne epok, stylów i

c) procesu powstawania

dzieła tanecznego

kierunków w sztuce tańca (technik i konwencji

wypowiedzi artystycznej),

d) warsztatu pedagoga tańca,

e) kanonów estetycznych

sztuki tańca,

2) strukturę organizacyjną i

zasady funkcjonowania

teatru jako miejsca

działalności artystycznej

choreografa i tancerza,

3) dzieła taneczne

charakterystyczne dla

poszczególnych stylów i

kierunków tańca,

4) twórczość wybitnych

teoretyków tańca,

5) polskie tańce narodowe w

aspekcie społecznym i

historycznym,

6) polskie tańce regionalne w

aspekcie społecznym i

historycznym

II.

KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający opisuje i analizuje:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
1) ruch taneczny, jak na poziomie podstawowym
2) dzieło taneczne (jego formę i treść),

3) związki tańca z innymi dziedzinami sztuki

oraz:

1) techniki tańca,

2) dzieło taneczne (kanony

estetyczne, sposoby

interpretacji),

3) epoki, style, kierunki,

fakty, konwencje, zjawiska

artystyczne w dziedzinie

sztuki tańca,

4) uwarunkowania społeczne i

historyczno-kulturowe sztuki

tańca

III.

TWORZENIE INFORMACJI

Zdający przedstawia i ocenia wybrane zagadnienia, formułując przejrzystą i logiczną wypowiedź pisemną:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
1) dzieła taneczne, jak na poziomie podstawowym
2) osiągnięcia artystyczne wybitnych tancerzy i

choreografów,

3) związki zjawisk artystycznych w dziedzinie

oraz prezentuje uargumentowany pogląd na kulturę taneczną i twórczość w dziedzinie tańca:
tańca z innymi dziedzinami sztuki 1) porównuje dzieła taneczne,

epoki, style, kierunki,

osiągnięcia artystyczne

tancerzy (sposoby

interpretacji),

choreografów, pedagogów

tańca,

2) krytycznie ocenia dzieła

taneczne, epoki, style,

kierunki, osiągnięcia

artystyczne tancerzy

(sposoby interpretacji),

choreografów, pedagogów

tańca,

3) omawia związki zjawisk

artystycznych w dziedzinie

tańca z wydarzeniami

społeczno-politycznymi,

4) formułuje własne opinie

MATEMATYKA

I.

WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający wie, zna i rozumie:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
1) liczby i ich zbiory: 1) jak na poziomie podstawowym
a) co to jest zbiór, suma, iloczyn i różnica

zbiorów,

b) podstawowe prawa rachunku zdań,

oraz:

a) zasadę indukcji

matematycznej,

c) co to jest zbiór liczb rzeczywistych i jego

podzbiory, liczby naturalne (liczby

pierwsze), liczby całkowite, wymierne i

niewymierne, rozwinięcie dziesiętne liczby

rzeczywistej,

b) metody rozwiązywania i

interpretację

geometryczną równań i

nierówności z wartością

bezwzględną,

d) prawa dotyczące działań arytmetycznych na

liczbach rzeczywistych,

c) prawa działań na

potęgach o wykładniku

e) definicję potęgi o wykładniku wymiernym

oraz prawa działań na potęgach o wykładniku

wymiernym,

rzeczywistym
f) co to jest oś liczbowa i co to jest układ

współrzędnych na płaszczyźnie,

g) definicję przedziału liczbowego na osi oraz

definicję sumy, iloczynu i różnicy

przedziałów,

h) definicję wartości bezwzględnej liczby

rzeczywistej i jej interpretację

geometryczną,

i) pojęcie błędu przybliżenia oraz zasady

szacowania wartości liczbowych,

j) co to jest procent i jak wykonuje się

obliczenia procentowe

2) funkcje i ich własności: 2) jak na poziomie podstawowym
a) definicję funkcji oraz definicję wykresu

funkcji liczbowej,

b) pojęcia: dziedzina funkcji, miejsce zerowe,

zbiór wartości, wartość najmniejsza i

oraz:

a) definicję i własności

funkcji

różnowartościowej,

największa funkcji w danym przedziale,

monotoniczność funkcji,

c) jak wykonać przesunięcia wykresu funkcji

wzdłuż osi x oraz osi y

b) definicję i własności

funkcji parzystej,

nieparzystej i

okresowej,

c) definicję

przekształcenia

wykresu funkcji przez

zamianę skali i przez

symetrię względem osi

3) wielomiany i funkcje wymierne: 3) jak na poziomie podstawowym
a) definicję i własności funkcji liniowej,

b) definicję i własności funkcji kwadratowej,

oraz:

a) wzory Viete'a,

jej wykres i miejsca zerowe,

c) definicję wielomianu i prawa dotyczące

b) sposoby rozwiązywania

równań i nierówności

działań na wielomianach: dodawanie,

odejmowanie, mnożenie i dzielenie,

d) sposoby rozkładu wielomianu na czynniki,

kwadratowych z

parametrem,

c) definicję funkcji

e) twierdzenie Bézouta, wymiernej oraz metody
f) definicję funkcji homograficznej i jej rozwiązywania równań i
własności,

g) zasady wykonywania działań na wyrażeniach

nierówności wymiernych,

d) co to jest dwumian

wymiernych, Newtona
h) sposoby rozwiązywania równań wielomianowych

oraz równań i nierówności z funkcją

homograficzną

4) funkcję wykładniczą i

logarytmiczną:

a) definicje, własności i

wykresy funkcji

logarytmicznej i

wykładniczej,

b) metody rozwiązywania

równań i nierówności

wykładniczych i

logarytmicznych

4) funkcje trygonometryczne: 5) jak na poziomie podstawowym
a) definicje funkcji trygonometrycznych kąta

ostrego w trójkącie prostokątnym,

oraz:

a) wzory redukcyjne,

b) pojęcie miary łukowej kąta oraz definicje,

własności i wykresy funkcji

trygonometrycznych dowolnego kąta,

b) sposoby rozwiązywania

równań

trygonometrycznych

c) co to są tożsamości trygonometryczne
5) ciągi liczbowe: 6) jak na poziomie podstawowym
a) definicję ciągu liczbowego, oraz:
b) definicję ciągu arytmetycznego i

geometrycznego, wzór na n-ty wyraz, wzór na

sumę n początkowych wyrazów ciągu

arytmetycznego i geometrycznego,

a) przykłady ciągów

zdefiniowanych

rekurencyjnie,

b) definicję granicy ciągu

c) co to jest procent składany, oprocentowanie

lokat i kredytów

liczbowego oraz sposoby

obliczania granic

ciągów,

c) pojęcie sumy szeregu

geometrycznego

7) ciągłość i pochodną

funkcji:

a) pojęcie funkcji ciągłej,
b) pojęcie pochodnej, jej

interpretację

geometryczną i fizyczną,

c) wzory do obliczania

pochodnych wielomianów i

funkcji wymiernych,

d) związek pochodnej z

istnieniem ekstremum i z

monotonicznością funkcji

6) planimetrię: 8) jak na poziomie podstawowym
a) własności czworokątów wypukłych,

twierdzenie o okręgu wpisanym w czworokąt i

okręgu opisanym na czworokącie,

b) związki miarowe w figurach płaskich z

zastosowaniem trygonometrii,

c) pojęcie osi symetrii i środka symetrii

figury,

oraz:

a) twierdzenie sinusów i

cosinusów,

b) pojęcia: symetria

osiowa, przesunięcie,

obrót, symetria środkowa

oraz własności tych

d) twierdzenie Talesa i jego związek z

podobieństwem,

e) cechy podobieństwa trójkątów

przekształceń,

c) definicję wektora, sumy

wektorów i iloczynu

wektora przez liczbę,
d) definicję i własności

jednokładności

7) geometrię analityczną: 9) jak na poziomie podstawowym
a) różne typy równania prostej na płaszczyźnie

oraz opis półpłaszczyzny za pomocą

nierówności,

b) pojęcie odległości na płaszczyźnie

kartezjańskiej

oraz:

a) równanie okręgu i

nierówność opisującą

koło,

b) wzajemne położenie

prostej i okręgu oraz

pary okręgów na

płaszczyźnie

8) stereometrię: 10) jak na poziomie podstawowym
a) rozróżnia: graniastosłupy, ostrosłupy,

walce, stożki i kule,

b) pojęcie kąta nachylenia prostej do

płaszczyzny i kąta dwuściennego,

oraz:

a) co to są przekroje

płaskie graniastosłupów

i ostrosłupów,

c) związki miarowe w bryłach z zastosowaniem

trygonometrii

b) pojęcie wielościanu

foremnego

9) rachunek prawdopodobieństwa: 11) jak na poziomie podstawowym
a) pojęcia kombinatoryczne: permutacje,

kombinacje, wariacje z powtórzeniami i bez

powtórzeń,

b) pojęcie prawdopodobieństwa i jego

własności,

c) elementy statystyki opisowej: średnia

arytmetyczna, średnia ważona, mediana,

oraz:

a) pojęcie

prawdopodobieństwa

warunkowego oraz

twierdzenie o

prawdopodobieństwie

całkowitym,

wariancja i odchylenie standardowe (liczone

z próby)

b) co to są zdarzenia

niezależne,

c) schemat Bernoulliego

II.

KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający wykorzystuje i przetwarza informacje:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
1) umie poprawnie interpretować tekst

matematyczny:

1) jak na poziomie podstawowym
a) stosuje podaną definicję, twierdzenie lub

wzór do rozwiązania problemu

matematycznego,

b) stosuje przedstawiony algorytm do

rozwiązania problemu praktycznego lub

teoretycznego

2) posiada wiedzę i sprawność w zakresie

rozwiązywania zadań matematycznych:

2) jak na poziomie podstawowym

oraz zapisuje proste

a) posługuje się znaną definicją lub

twierdzeniem,

zależności i formułuje

wnioski wynikające

b) odczytuje informacje ilościowe oraz

jakościowe z tabel, diagramów i wykresów,

z podanych zapisów

matematycznych

c) posługuje się odpowiednimi miarami oraz

przybliżeniami dziesiętnymi liczb

rzeczywistych, stosuje zapis funkcyjny

III.

TWORZENIE INFORMACJI

Zdający rozwiązuje problemy:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
1) analizuje sytuacje problemowe: 1) jak na poziomie podstawowym
a) podaje opis matematyczny danej sytuacji

(także praktycznej) w postaci wyrażenia

algebraicznego, funkcji, równania,

nierówności, przekształcenia geometrycznego

i wykorzystuje go do rozwiązania problemu,

oraz interpretuje

jakościowo informacje

przedstawione w formie

tabel, diagramów, wykresów,

ustala zależności między

b) dobiera odpowiedni algorytm do wskazanej

sytuacji problemowej i ocenia przydatność

otrzymanych wyników,

nimi i wykorzystuje je do

analizy sytuacji

problemowych i rozwiązywania

c) przetwarza informacje przedstawione w

postaci wyrażenia algebraicznego, równania,

wzoru, wykresu funkcji lub opisu słownego w

inną postać ułatwiającą rozwiązanie

problemu,

problemów
d) stosuje definicje i twierdzenia do

rozwiązywania problemów

2) potrafi argumentować i prowadzić rozumowanie

typu matematycznego:

2) jak na poziomie podstawowym

oraz przeprowadza dowód

a) interpretuje treść zadania, zapisuje

warunki i zależności między obiektami

matematycznymi, analizuje i interpretuje

otrzymane wyniki,

twierdzenia
b) formułuje i uzasadnia wnioski oraz opisuje

je w sposób czytelny i poprawny językowo

FIZYKA I ASTRONOMIA

I.

WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający zna, rozumie i stosuje terminy, pojęcia i prawa oraz wyjaśnia procesy i zjawiska:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
1. posługuje się pojęciami i wielkościami fizycznymi do opisywania zjawisk

związanych z:

1) ruchem, jego powszechnością i względnością:

a) ruchem i jego względnością,

1) jak na poziomie podstawowym

oraz związanych z ruchem i

b) maksymalną szybkością przekazu informacji,

c) efektami relatywistycznymi

siłami:

a) matematycznym opisem

ruchu,

b) przyczynami zmian ruchu,

oporami ruchu,

c) energią mechaniczną i

zasadami zachowania w

mechanice,

d) ruchem postępowym i

obrotowym

2) oddziaływaniami w przyrodzie:

a) podstawowymi rodzajami oddziaływań w

2) jak na poziomie podstawowym

oraz związanych z polowym

przyrodzie,

b) polami sił i ich wpływem na charakter ruchu

opisem oddziaływań:

a) polem grawitacyjnym i

ruchem mas w polu

grawitacyjnym,

b) polem elektrycznym i

ruchem cząstek w polu

elektrycznym,

c) polem magnetycznym i

ruchem cząstek w polu

magnetycznym

3) makroskopowymi właściwościami materii a jej

budową mikroskopową:

a) oscylatorem harmonicznym i przykładami

3) jak na poziomie podstawowym

oraz związanych z fizycznymi

podstawami mikroelektroniki

występowania ruchu drgającego w przyrodzie,

b) związkami między mikroskopowymi i

makroskopowymi właściwościami ciał oraz ich

wpływem na właściwości mechaniczne,

elektryczne, magnetyczne, optyczne i

i telekomunikacji:

a) modelami przewodnictwa,

własnościami

przewodników,

dielektryków i

przewodnictwo elektryczne półprzewodników, diodą,

tranzystorem,

b) właściwościami

magnetycznymi materii,

c) analogowym i cyfrowym

zapisem sygnałów

4) obwodami prądu stałego:
a) przemianami energii w

obwodach prądu stałego,

b) źródłami napięcia
5) polem elektromagnetycznym:
a) indukcją

elektromagnetyczną,

b) elektrycznymi obwodami

drgającymi, obwodami LC,

c) falami

elektromagnetycznymi i

ich właściwościami

4) porządkiem i chaosem w przyrodzie: 6) jak na poziomie podstawowym
a) procesami termodynamicznymi, ich

przyczynami i skutkami oraz zastosowaniami,

b) drugą zasadą termodynamiki, odwracalnością

procesów termodynamicznych,

c) konwekcją, przewodnictwem cieplnym

oraz związanych ze

zjawiskami

termodynamicznymi:

a) zasadami termodynamiki,

ich statystyczną

interpretacją oraz

przykładami zastosowań,

b) opisem przemian gazowych

i przejściami fazowymi

7) zjawiskami hydrostatycznymi

i aerostatycznymi oraz ich

zastosowaniem

5) światłem i jego rolą w przyrodzie:
a) widmem fal elektromagnetycznych, światłem

jako falą,

b) odbiciem i załamaniem światła,

rozszczepieniem światła białego, barwą

światła,

c) szybkością światła,
d) dyfrakcją, interferencją i polaryzacją

światła,

e) kwantowym modelem światła, zjawiskiem

fotoelektrycznym i jego zastosowaniem,

f) budową atomu i wynikającą z niej analizą

widmową,

g) laserami i ich zastosowaniem
6) energią, jej przemianami i transportem:
a) równoważnością masy i energii,
b) rozszczepieniem jądra atomowego i jego

zastosowaniem,

c) rodzajami promieniowania jądrowego i jego

zastosowaniami

7) budową i ewolucją Wszechświata:
a) modelami kosmologicznymi i ich

obserwacyjnymi podstawami,

b) galaktykami i ich układami,
c) ewolucją gwiazd
8) jednością mikro- i makroświata:
a) falami materii,
b) dualizmem korpuskularno-falowym materii,
c) zasadą nieoznaczoności,
d) pomiarami w fizyce
9) narzędziami współczesnej fizyki i ich rolą w

badaniu mikro- i makroświata:

a) metodami badawczymi współczesnych fizyków,
b) obserwatoriami astronomicznymi
2. na podstawie znanych zależności i praw

wyjaśnia przebieg zjawisk oraz wyjaśnia zasadę

działania urządzeń technicznych

2. jak na poziomie podstawowym

oraz przewiduje przebieg

zjawisk

II.

KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający wykorzystuje i przetwarza informacje:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
1) odczytuje i analizuje informacje przedstawione

w formie:

1) jak na poziomie podstawowym
a) tekstu o tematyce fizycznej lub

astronomicznej,

b) tabeli, wykresu, schematu, rysunku
2) uzupełnia brakujące elementy (schematu,

rysunku, wykresu, tabeli), łącząc posiadane i

podane informacje

2) jak na poziomie podstawowym
3) selekcjonuje i ocenia informacje 3) jak na poziomie podstawowym
4) przetwarza informacje według podanych zasad: 4) jak na poziomie podstawowym
a) formułuje opis zjawiska lub procesu

fizycznego, rysuje schemat układu

doświadczalnego lub schemat modelujący

zjawisko,

oraz:

a) zaznacza niepewności

pomiarowe,

b) oblicza i szacuje

b) rysuje wykres zależności dwóch wielkości

fizycznych (dobiera odpowiednio osie

współrzędnych, skalę wielkości i jednostki,

zaznacza punkty, wykreśla krzywą),

wielkości fizyczne z

wykorzystaniem znanych

zależności fizycznych

c) oblicza wielkości fizyczne z wykorzystaniem

znanych zależności fizycznych

III.

TWORZENIE INFORMACJI

Zdający rozwiązuje problemy i tworzy informacje:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
1) interpretuje informacje przedstawione w formie

tekstu, tabeli, wykresu, schematu

jak na poziomie podstawowym oraz formułuje i uzasadnia
2) stosuje pojęcia i prawa fizyczne do

rozwiązywania problemów praktycznych

opinie i wnioski
3) buduje proste modele fizyczne i matematyczne

do opisu zjawisk

4) planuje proste doświadczenia i analizuje

opisane wyniki doświadczeń

CHEMIA

I.

WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający zna, rozumie i stosuje terminy, pojęcia i prawa oraz wyjaśnia procesy i zjawiska:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
1) zna i rozumie prawa, pojęcia i zjawiska

chemiczne, posługuje się terminologią i

symboliką chemiczną związaną z:

a) budową atomu, izotopami i

promieniotwórczością naturalną,

1) jak na poziomie podstawowym

oraz:

a) budową atomu w

jakościowym ujęciu

mechaniki kwantowej,

b) wiązaniami chemicznymi,

c) molem substancji chemicznej,

d) pierwiastkami i związkami chemicznymi,

e) typami reakcji chemicznych,

f) roztworami wodnymi i ich stężeniem,

izotopami i

promieniotwórczością

sztuczną,

b) szybkością reakcji

chemicznych, katalizą,

g) dysocjacją jonową i reakcjami zobojętniania c) układami koloidalnymi,
i strącania osadów,

h) reakcjami utleniania i redukcji,

d) elektrolitami, dysocjacją

jonową oraz reakcjami

i) węglowodorami i ich pochodnymi zachodzącymi w roztworach
wodnych,
e) ogniwami galwanicznymi i

elektrolizą,

f) szeregiem homologicznym,

g) izomerią związków

organicznych

2) opisuje właściwości najważniejszych

pierwiastków i związków chemicznych oraz ich

zastosowania:

2) jak na poziomie podstawowym

oraz:

a) właściwości fizyczne i

a) właściwości fizyczne i chemiczne metali i

niemetali (sodu, potasu, magnezu, wapnia,

glinu, cynku, żelaza, miedzi, wodoru,

tlenu, azotu, chloru, bromu, węgla, krzemu,

fosforu, siarki),

chemiczne metali (chromu,

manganu, srebra),

b) właściwości fizyczne i

chemiczne tlenków

wymienionych

b) właściwości fizyczne i chemiczne tlenków

wymienionych w lit. a metali i niemetali,

wodorków niemetali (tlenu, azotu, chloru,

bromu, siarki), najważniejszych zasad,

kwasów i soli, węglowodorów i ich

pochodnych,

w lit. a metali,

wodorków, wodorotlenków,

kwasów i soli,

węglowodorów i ich

pochodnych

c) zastosowania poznanych substancji

chemicznych i zagrożenia powodowane

niewłaściwym ich wykorzystaniem

3) przedstawia i wyjaśnia zjawiska i procesy

chemiczne:

3) jak na poziomie podstawowym
a) zapisuje równania reakcji chemicznych w

formie cząsteczkowej i jonowej,

b) interpretuje jakościowo i ilościowo

równania reakcji chemicznych,

c) opisuje efekty energetyczne przemian,
d) określa czynniki wpływające na przebieg

reakcji chemicznych

II.

KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający wykorzystuje i przetwarza informacje:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
1) odczytuje i analizuje informacje przedstawione

w formie:

1) jak na poziomie podstawowym
a) tekstu o tematyce chemicznej,
b) tablic chemicznych, tabeli, wykresu,

schematu, rysunku

2) uzupełnia brakujące informacje na podstawie

analizy tablic chemicznych, tabeli, wykresu,

schematu, rysunku i tekstu

2) jak na poziomie podstawowym
3) selekcjonuje, porównuje informacje 3) jak na poziomie podstawowym
4) przetwarza informacje według podanych zasad: 4) jak na poziomie podstawowym
a) konstruuje schematy, rysunki, tabele,

wykresy,

b) formułuje opisy przedstawionych zjawisk lub

procesów

5) wykonuje obliczenia chemiczne:

a) z zastosowaniem pojęcia mola i objętości

5) jak na poziomie podstawowym

oraz:

molowej,

b) stechiometryczne,

c) związane ze stężeniem procentowym i

a) związane z izotopami i

przemianami

promieniotwórczymi,

stężeniem molowym roztworu b) z zastosowaniem warunków

standardowych i

warunków normalnych,

c) związane z

rozpuszczalnością,

przeliczaniem stężeń,

d) związane z SEM ogniwa

oraz z zastosowaniem praw

elektrolizy,

e) związane ze stałą

równowagi, stałą i

stopniem dysocjacji,

prawem rozcieńczeń

Ostwalda, pH roztworu,

f) związane z szybkością

reakcji chemicznej,

g) związane z efektami

energetycznymi przemian

III.

TWORZENIE INFORMACJI

Zdający rozwiązuje problemy, tworzy i interpretuje informacje:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
1) wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe w

zakresie: podobieństw i różnic we

właściwościach pierwiastków, zależności między

budową substancji a jej właściwościami oraz

przemian chemicznych

1) jak na poziomie podstawowym
2) planuje typowe eksperymenty i przewiduje

obserwacje

2) planuje eksperymenty i

przewiduje obserwacje

3) interpretuje informacje oraz formułuje wnioski 3) interpretuje informacje oraz

formułuje wnioski i

uzasadnia opinie

BIOLOGIA

I.

WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający zna, rozumie i stosuje terminy, pojęcia i prawa, przedstawia oraz wyjaśnia procesy i zjawiska:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
1) opisuje budowę i funkcje organizmu człowieka: 1) jak na poziomie podstawowym
a) opisuje budowę organizmu człowieka lub

nazywa elementy budowy przedstawione na

ilustracji,

b) przedstawia zależności pomiędzy

poszczególnymi strukturami,

c) opisuje funkcje poszczególnych struktur

oraz opisuje budowę i

funkcje na różnych poziomach

organizacji życia i u

różnych organizmów:

a) opisuje obiekt

biologiczny lub nazywa

elementy jego budowy

przedstawione na

ilustracji,

b) przedstawia zależności

pomiędzy strukturami

należącymi do różnych

poziomów organizacji

życia,

c) opisuje funkcje

poszczególnych struktur

lub obiektów

biologicznych

2) przedstawia związki między strukturą i funkcją

w organizmie człowieka:

a) określa cechy budowy człowieka, stanowiące

przystosowanie do pełnionych funkcji,

2) jak na poziomie podstawowym

oraz przedstawia związki

pomiędzy strukturą i funkcją

na różnych poziomach

wyjaśnia ich znaczenie,

b) analizuje podobieństwa i różnice pomiędzy

strukturami pełniącymi podobne i różne

funkcje w organizmie człowieka

organizacji życia:

a) określa cechy budowy,

stanowiące przystosowanie

do pełnionych funkcji,

wyjaśnia ich znaczenie,

b) analizuje podobieństwa i

różnice pomiędzy

strukturami pełniącymi

podobne i różne funkcje

3) przedstawia i wyjaśnia zależności pomiędzy

organizmem i środowiskiem:

a) analizuje wpływ człowieka na środowisko,

b) opisuje elementy środowiska i wyjaśnia

3) jak na poziomie podstawowym

oraz:

a) charakteryzuje środowiska

życia organizmów,

relacje pomiędzy nimi,

c) określa wpływ czynników środowiska na stan

b) określa związek między

środowiskiem życia a

zdrowia i czynności życiowe człowieka budową i czynnościami

życiowymi organizmów,

c) wyjaśnia podobieństwa i

różnice w

przystosowaniach

organizmów do różnych

środowisk

4) przedstawia i wyjaśnia zjawiska oraz procesy

biologiczne:

a) opisuje zjawiska i procesy biologiczne lub

nazywa elementy procesów przedstawionych na

4) jak na poziomie podstawowym

oraz:

a) wyjaśnia zjawiska i

procesy biologiczne,

ilustracji,

b) wyjaśnia zjawiska i procesy biologiczne,

zachodzące w organizmie człowieka lub

środowisku, określa ich znaczenie,

c) opisuje i wyjaśnia zasady dziedziczenia

cech i wynikające z nich konsekwencje dla

zachodzące na różnych

poziomach organizacji

życia, określa ich

znaczenie,

b) opisuje i wyjaśnia

zjawiska: zmienności,

człowieka dziedziczenia i ewolucji

oraz relacje między nimi

II.

KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający wykorzystuje i przetwarza informacje:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
1) odczytuje informacje przedstawione w formie: 1) jak na poziomie podstawowym
a) tekstu o tematyce biologicznej,
b) tabeli, wykresu, schematu, rysunku
2) selekcjonuje, porównuje informacje: 2) jak na poziomie podstawowym
a) porządkuje informacje według wskazanego

kryterium,

b) określa podobieństwa i różnice,
c) dobiera i stosuje kryteria selekcji i

porównywania

3) przetwarza informacje według podanych zasad: 3) jak na poziomie podstawowym
a) konstruuje tabelę, wykres, schemat,

rysunek,

b) redaguje poprawny merytorycznie opis

przedstawionego w innej formie obiektu,

zjawiska lub procesu

III.

TWORZENIE INFORMACJI

Zdający rozwiązuje problemy i interpretuje informacje:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
1) planuje działania na rzecz własnego zdrowia i

ochrony środowiska:

1) jak na poziomie podstawowym

oraz planuje działania,

a) określa obiekt (przedmiot), zakres, cel

działania,

eksperymenty i obserwacje -

formułuje problem badawczy,

b) opisuje możliwy do realizacji sposób

działania, dobiera odpowiednie metody i

środki, przewiduje skutki,

stawia hipotezę, dobiera

obiekt i metodę, planuje

przebieg obserwacji lub

c) wskazuje osoby lub organizacje

(instytucje), które mogą udzielić

wsparcia,

eksperymentu
d) planuje przebieg obserwacji
2) interpretuje informacje i wyjaśnia zależności

przyczynowo-skutkowe pomiędzy prezentowanymi

faktami:

2) jak na poziomie podstawowym

oraz wykonuje obliczenia,

rozwiązuje zadania z zakresu

a) objaśnia i komentuje informacje, określa

tendencje zmian, wyjaśnia związki

przyczynowo-skutkowe,

dziedziczenia cech u różnych

organizmów

b) odnosi się krytycznie do tekstu lub danych,

np. oddziela fakty od opinii, wskazuje:

niespójności, błędy logiczne, niewłaściwą

metodykę,

c) wykonuje obliczenia, rozwiązuje zadania z

zakresu dziedziczenia cech u człowieka

3) formułuje wnioski oraz formułuje i uzasadnia

opinie na podstawie analizy informacji:

3) jak na poziomie podstawowym
a) dobiera racjonalne argumenty,
b) konstruuje samodzielną wypowiedź poprawną

pod względem logicznym i merytorycznym

GEOGRAFIA

I.

WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający zna fakty, rozumie i stosuje pojęcia, prawidłowości i teorie oraz przedstawia i wyjaśnia zdarzenia, zjawiska i procesy:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
1) funkcjonowanie systemu przyrodniczego Ziemi -

zjawiska, procesy, wzajemne zależności,

zmienność środowiska w czasie i przestrzeni,

równowaga ekologiczna,

2) funkcjonalne i przestrzenne powiązania oraz

wzajemne zależności w systemie człowiek-

przyroda-gospodarka,

3) typy gospodarowania w środowisku i ich

następstwa,

4) przyczyny i skutki nierównomiernego

rozmieszczenia ludności na Ziemi,

5) problemy demograficzne społeczeństw,

6) współczesne migracje ludności,

7) procesy przekształcania sieci osadniczej,

8) przemiany społeczne, gospodarcze i polityczne

świata, takie jak: modernizacja,

restrukturyzacja, globalizacja,

9) konflikty zbrojne i inne zagrożenia

jak na poziomie podstawowym oraz:

1) metody badań geograficznych,

2) system przyrodniczy Ziemi,

3) system społeczno-

gospodarczy świata:

a) ludność,

b) gospodarcza działalność

człowieka i współczesne

tendencje gospodarki

światowej,

c) rozwój społeczno-

gospodarczy,

d) wybrane zagadnienia

geografii politycznej (w

tym elektoralnej),

4) relacje człowiek a

środowisko:

społeczno-ekonomiczne; procesy przechodzenia

od izolacji do integracji; zagadnienia

a) zmiany tych relacji na

różnych etapach

współpracy między społecznościami; procesy

integracji i dezintegracji w Europie (ze

szczególnym uwzględnieniem roli Polski),

10) możliwości rozwoju turystyki i rekreacji

wynikające z uwarunkowań przyrodniczych,

społeczno-ekonomicznych i kulturowych

rozwoju społeczno-

gospodarczego oraz zmiany

poglądów na temat tych

relacji,

b) globalne i regionalne

problemy

środowiskowe, przykłady

międzynarodowej i

regionalnej współpracy w

ich rozwiązywaniu,

c) geograficzne

uwarunkowania stanu

zdrowotnego ludności na

wybranych przykładach

II.

KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający wykorzystuje i przetwarza informacje:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
1) odczytuje, selekcjonuje, porównuje,

interpretuje, grupuje informacje według

jak na poziomie podstawowym oraz:
określonych kryteriów,

2) wskazuje możliwości zastosowania informacji

geograficznych w celu rozwiązywania zadań

praktycznych,

3) przedstawia zjawiska, procesy i zależności na

1) pozyskuje informacje

geograficzne:

a) planuje tok postępowania

określającego sposób

pozyskania informacji,

przykładzie wskazanego obszaru, korzystając z

podanych źródeł informacji geograficznych

b) ocenia wiarygodność i

przydatność informacji z

różnych źródeł,

c) klasyfikuje informacje,

d) prognozuje na podstawie

informacji,

e) abstrahuje w oparciu o

informacje,

f) przetwarza informacje,
2) uogólnia treści

geograficzne,

3) określa relacje między

sferami Ziemi, ich

zależności od czynników

zewnętrznych i wewnętrznych

III.

TWORZENIE INFORMACJI

Zdający charakteryzuje, ocenia i rozwiązuje problemy w różnych skalach przestrzennych i czasowych:
POZIOM PODSTAWOWY POZIOM ROZSZERZONY
1) przedstawia na wybranych przykładach

przestrzenne powiązania i zależności w

systemie człowiek - przyroda - gospodarka,

2) charakteryzuje na przykładach wybranych

obszarów problemy istniejące w środowisku

geograficznym,

3) proponuje rozwiązania problemów istniejących w

środowisku geograficznym w różnych skalach w

znanych sytuacjach

jak na poziomie podstawowym oraz:

1) formułuje wnioski dotyczące

powiązań i zależności w

systemie człowiek - przyroda

- gospodarka w skalach od

lokalnej do globalnej,

2) ocenia zmiany zachodzące w

środowisku geograficznym

wraz z rozwojem społeczno-

gospodarczym,

3) proponuje rozwiązania

problemów istniejących w

środowisku geograficznym

zgodnie z koncepcją

zrównoważonego rozwoju i

zasadami współpracy

międzynarodowej

INFORMATYKA

I.

WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający zna i rozumie podstawowe pojęcia, metody, narzędzia i procesy związane z informatyką:

1) opisuje środki, narzędzia i metody informatyki, posługując się poprawną terminologią informatyczną,

2) przedstawia rolę, funkcje i zasady pracy sprzętu komputerowego (komputera, urządzeń peryferyjnych, sieci komputerowej),

3) charakteryzuje typowe narzędzia informatyczne (oprogramowanie) i ich zastosowania,

4) omawia przydatność i wiarygodność różnych źródeł i zbiorów informacji oraz użyteczność sposobów i form ich reprezentowania,

5) zna klasyczne algorytmy:

a) algorytmy z rozgałęzieniami (np. rozwiązywanie równań liniowych i kwadratowych),

b) liniowe przeszukiwanie ciągu w poszukiwaniu wyróżnionego elementu,

c) porządkowanie ciągu elementów (metodami: bąbelkową, przez wstawianie, przez wybór, przez scalanie, szybką),

d) metoda "dziel i zwyciężaj" (np. przeszukiwanie binarne),

e) algorytmy rekurencyjne (np. algorytm Euklidesa, znajdowanie liczb Fibonacciego),

f) schemat Hornera,

g) algorytmy na liczbach naturalnych (np. pozycyjne reprezentacje liczb, generowanie liczb pierwszych),

h) algorytmy numeryczne (np. wyznaczanie miejsca zerowego funkcji, obliczanie wartości pierwiastka kwadratowego),

6) opisuje proces rozwoju technologii informacyjnej we współczesnej cywilizacji i rozumie jego znaczenie.

II.

KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający stosuje posiadaną wiedzę do rozwiązywania zadań teoretycznych i praktycznych:

1) posługuje się typowymi programami użytkowymi, takimi jak: edytor tekstu, arkusz kalkulacyjny, program obsługi baz danych, program prezentacyjny, przeglądarka WWW, program do obsługi poczty elektronicznej oraz kompilator wybranego języka programowania,

2) rozwiązuje zadania poprzez skorzystanie ze zbioru gotowych rozwiązań,

3) wykorzystuje zasoby i usługi sieci komputerowych (komunikację z innymi użytkownikami, przesyłanie danych przez sieć, tworzenie dokumentów dostępnych w sieci),

4) stosuje metody wyszukiwania i przetwarzania informacji w relacyjnych bazach danych,

5) stosuje klasyczne algorytmy w typowych sytuacjach,

6) dobiera właściwy program (użytkowy lub własnoręcznie napisany) do rozwiązywanego zadania,

7) zapisuje rozwiązanie zadania w postaci algorytmu ze specyfikacją, w wybranej przez siebie notacji (listy kroków, schematu blokowego, w języku lub pseudojęzyku programowania),

8) wykorzystuje zdobytą wiedzę i umiejętności do rozwiązywania zadań z różnych dziedzin (np. z matematyki) i problemów z życia codziennego.

III.

TWORZENIE INFORMACJI

Zdający stosuje metody informatyczne do rozwiązywania problemów:

1) formułuje sytuację problemową (w tym podaje specyfikację problemu) i ocenia cechy zaproponowanego rozwiązania,

2) formułuje informatyczne rozwiązanie problemu przez dobór odpowiednich struktur danych oraz algorytmu i realizuje je w wybranym języku programowania,

3) wykorzystuje metody informatyki (metodę zstępującą, konstrukcje algorytmiczne, klasyczne algorytmy) do rozwiązania problemu,

4) ocenia poprawność i efektywność rozwiązania danego problemu,

5) projektuje i tworzy bazy danych będące reprezentacją zbioru informacji i relacji między nimi,

6) stosuje narzędzia i techniki informatyczne do modelowania i symulacji procesów oraz zjawisk,

7) wykorzystuje różnorodne źródła i zasoby informacji do tworzenia dokumentów tekstowych i multimedialnych,

8) formułuje i uzasadnia opinie dotyczące konsekwencji dla osób i społeczeństw, jakie wynikają z zastosowań informatyki i technologii informacyjnej.

1 Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1996 r. Nr 106, poz. 496, z 1997 r. Nr 28, poz. 153 i Nr 141, poz. 943, z 1998 r. Nr 117, poz. 759 i Nr 162, poz. 1126, z 2000 r. Nr 12, poz. 136, Nr 19, poz. 239, Nr 48, poz. 550, Nr 104, poz. 1104, Nr 120, poz. 1268 i Nr 122, poz. 1320, z 2001 r. Nr 111, poz. 1194 i Nr 144, poz. 1615, z 2002 r. Nr 41, poz. 362, Nr 113, poz. 984, Nr 141, poz. 1185 i Nr 200, poz. 1683 oraz z 2003 r. Nr 6, poz. 65.

Zmiany w prawie

Bez konsultacji społecznych nie będzie nowego prawa

Już od jutra rządowi trudniej będzie, przy tworzeniu nowego prawa, omijać proces konsultacji publicznych, wykorzystując w tym celu projekty poselskie. W czwartek, 31 października, wchodzą w życie zmienione przepisy regulaminu Sejmu, które nakazują marszałkowi Sejmu kierowanie projektów poselskich do konsultacji publicznych i wymagają sporządzenia do nich oceny skutków regulacji. Każdy obywatel będzie mógł odtąd zgłosić własne uwagi do projektów poselskich, korzystając z Systemu Informacyjnego Sejmu.

Grażyna J. Leśniak 30.10.2024
Nowy urlop dla rodziców wcześniaków coraz bliżej - rząd przyjął projekt ustawy

Rada Ministrów przyjęła we wtorek przygotowany w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej projekt ustawy wprowadzający nowe uprawnienie – uzupełniający urlop macierzyński dla rodziców wcześniaków i rodziców dzieci urodzonych w terminie, ale wymagających dłuższej hospitalizacji po urodzeniu. Wymiar uzupełniającego urlopu macierzyńskiego będzie wynosił odpowiednio do 8 albo do 15 tygodni.

Grażyna J. Leśniak 29.10.2024
Na zwolnieniu w jednej pracy, w drugiej - w pełni sił i... płacy

Przebywanie na zwolnieniu lekarskim w jednej pracy nie wykluczy już możliwości wykonywania pracy i pobierania za nią wynagrodzenia w innej firmie czy firmach. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej przygotowało właśnie projekt ustawy, który ma wprowadzić też m.in. definicję pracy zarobkowej - nie będzie nią podpisanie w czasie choroby firmowych dokumentów i nie spowoduje to utraty świadczeń. Zwolnienie lekarskie będzie mogło przewidywać miejsce pobytu w innym państwie. To rewolucyjne zmiany. Zdaniem prawników, te propozycje mają sens, nawet jeśli znajdą się tacy, którzy będą chcieli nadużywać nowych przepisów.

Beata Dązbłaż 29.10.2024
Bez kary za brak lekarza w karetce do połowy przyszłego roku

W ponad połowie specjalistycznych Zespołów Ratownictwa Medycznego brakuje lekarzy. Ministerstwo Zdrowia wydłuża więc po raz trzeci czas, kiedy Narodowy Fundusz Zdrowia nie będzie pobierał kar umownych w przypadku niezapewnienia lekarza w zespołach ratownictwa medycznego. Ostatnio termin wyznaczono na koniec tego roku, teraz ma to być czerwiec 2025 r.

Beata Dązbłaż 23.09.2024
Darowizny dla ofiar powodzi z zerową stawką VAT

Można już stosować zerową stawkę VAT na darowizny dla ofiar powodzi - rozporządzenie w tej sprawie obowiązuje od 18 września, ale z możliwością stosowania go do darowizn towarów i nieodpłatnych usług przekazanych począwszy od 12 września do 31 grudnia 2024 r. Stawka 0 proc. będzie stosowana do darowizn wszelkiego rodzaju towarów lub usług niezbędnych do wsparcia poszkodowanych.

Monika Sewastianowicz 18.09.2024
Lewiatan: Za reformę płacy minimalnej będą musieli zapłacić pracodawcy

Projekt ustawy o minimalnym wynagrodzeniu jest słaby legislacyjnie. Nie tylko nie realizuje celów zawartych w unijnej dyrektywie, ale może przyczynić się do pogłębienia problemów firm i spadku zatrudnienia. Nie poprawi też jakości pracy w naszym kraju. Utrwala zwiększanie presji płacowej – uważa Konfederacja Lewiatan.

Grażyna J. Leśniak 10.09.2024