Problem powstał w wyniku rozpoznawania pozwu w elektronicznym postępowaniu upominawczym przez powódkę C. P. spółkę akcyjną. Chodziło o zapłatę na jej rzecz tysiąca złotych przez T. Ł. Opłata sądowa w wysokości 30 zł została uiszczona.
Wydanie nakazu zapłaty
We wrześniu 2023 r. starszy referendarz w lubelskim sądzie wydał nakaz zapłaty, według żądania pozwu, ale nakaz ten nie został skutecznie doręczony, bo pozwany korespondencji nie odbierał. W efekcie starszy referent umorzył postępowanie i stwierdził, że strona powodowa ponosi koszty procesu.
W maju 2023 r. powódka za pośrednictwem pełnomocnika w osobie radcy prawnego, wniosła do Sądu Rejonowego w Warszawie to samo roszczenie. W pozwie zawarła żądanie uwzględnienia kosztów poniesionych przez stronę powodową w elektronicznym postępowaniu upominawczym, bo pozew został wniesiony przed upływem trzymiesięcznego terminu od dnia wydania postanowienia o umorzeniu e-postepowania (według art. 505 ze znaczkiem 37 par. 2 kpk). Zgodnie z tym przepisem jeżeli w terminie trzech miesięcy od dnia wydania postanowienia o umorzeniu elektronicznego postępowania upominawczego powód wniesie pozew przeciwko pozwanemu o to samo roszczenie w postępowaniu innym niż elektroniczne postępowanie upominawcze, skutki prawne, które ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa, następują z dniem wniesienia pozwu w elektronicznym postępowaniu upominawczym. Na żądanie stron sąd, rozpoznając sprawę, uwzględni koszty poniesione przez strony w elektronicznym postępowaniu upominawczym.
Sąd Rejonowy dla Warszawy Praga-Północ powziął wątpliwość, którą przedstawił Sądowi Najwyższemu:
Czy w przypadku wniesienia przez powoda, w terminie trzech miesięcy od dnia wydania postanowienia o umorzeniu elektronicznego postępowania upominawczego, pozwu przeciwko pozwanemu o to samo roszczenie w postępowaniu innym niż elektroniczne sąd, rozpoznając sprawę, jest zobowiązany uwzględnić także koszty zastępstwa procesowego poniesione przez strony w elektronicznym postępowaniu?
Trzy możliwe rozwiązania
Sąd Rejonowy przedstawił trzy kierunki działania, dotyczące rozpoznawania sprawy po spełnieniu przesłanek z art. 505 (37) par. 1 k.p.c.
- Po pierwsze, bezwarunkowe wliczanie przez sąd rozpoznający do niezbędnych kosztów procesu poniesionych przez stronę kosztów zastępstwa procesowego za elektroniczne postępowanie upominawcze, zgodnie z literalnym brzmieniem przepisu bez względu na przyczynę umorzenia elektronicznego postępowania upominawczego.
- Po drugie, wliczanie przez sąd rozpoznający do niezbędnych kosztów procesu kosztów zastępstwa procesowego za elektroniczne postępowanie upominawcze wyłącznie w przypadku jego umorzenia wskutek skutecznego złożenia sprzeciwu przez pozwanego, zaś ich pomijaniu w przypadku umorzenia wskutek stwierdzenia przez sąd elektroniczny braku podstaw do wydania nakazu zapłaty lub też z innych przyczyn (np. niewskazania właściwego adresu pozwanego).
- Po trzecie, niezaliczanie kosztów zastępstwa procesowego za reprezentację strony w elektronicznym postępowaniu upominawczym, niezależnie od przyczyny umorzenia tego postępowania zgodnie z koncepcją niesumowania kosztów zastępstwa procesowego za oba postępowania i zaliczanie ich wyłącznie za postępowanie zwyczajne, tj. uwzględniając wyższą stawkę minimalną.
Sąd przedstawiający zagadnienie prawne przychylił się do tego trzeciego rozwiązania, gdyż prawodawca celowo zróżnicował wysokość kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniach, w których wydawany jest nakaz zapłaty od postępowań rozpoznawanych w trybie zwyczajnym i nie było wolą prawodawcy sumowanie stawek minimalnych.
Ponadto Sąd Rejonowy wskazał na niebezpieczeństwo celowego wnoszenia przez pełnomocników pozwów w elektronicznym postępowaniu upominawczym przed wszczęciem postępowania zwyczajnego, bez realnej szansy uzyskania nakazu zapłaty w tym trybie, wyłącznie w celu uzyskania wyższych kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu zwyczajnym.
Również premiowanie strony dodatkowymi kosztami w przypadku nieskutecznego zakończenia elektronicznego postępowania upominawczego, na przykład poprzez nieuzyskanie nakazu zapłaty, Sąd Rejonowy uznał za niewłaściwe.
Jedna opłata od pozwu
Sąd Najwyższy podjął 10 kwietnia 2024 r. uchwałę , zgodnie z którą w sprawie zainicjowanej pozwem wniesionym w terminie trzech miesięcy od dnia wydania postanowienia o umorzeniu elektronicznego postępowania upominawczego sąd, rozstrzygając o kosztach procesu na żądanie strony, uwzględnia jedną opłatę za czynności pełnomocnika w wysokości odpowiadającej temu postępowaniu.
Uchwała trzech sędziów Izby Cywilnej SN z 10 kwietnia 2024 r., sygnatura akt III CZP 53/23.
