Wymagania metrologiczne, którym powinny odpowiadać gęstościomierze zbożowe.

ROZPORZĄDZENIE

MINISTRA GOSPODARKI, PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ¹⁾

z dnia 12 listopada 2003 r.

w sprawie wymagań metrologicznych, którym powinny odpowiadać gęstościomierze zbożowe

Na podstawie art. 9 pkt 3 ustawy z dnia 11 maja 2001 r. - Prawo o miarach (Dz. U. Nr 63, poz. 636, z późn. zm.²⁾) zarządza się, co następuje:

Rozdział  1

Przepisy ogólne

§ 1. Rozporządzenie określa wymagania metrologiczne, którym powinny odpowiadać gęstościomierze zbożowe 20 L, 1 L i 1/4 L.

§ 2. Użyte w rozporządzeniu określenia oznaczają:

1) gęstościomierz użytkowy - przyrząd pomiarowy stosowany w handlu zbożem do wyznaczania gęstości zboża w stanie zsypnym;

2) gęstościomierz wzorcowy - przyrząd pomiarowy stosowany do sprawdzania innych gęstościomierzy;

3) gęstość zboża w stanie zsypnym - wyrażony w kg/hL stosunek masy zboża wypełniającej pojemnik pomiarowy, wyrażonej w kg, do pojemności tego pojemnika, wynoszącej 1 hL;

4) błędy graniczne dopuszczalne - określone skrajne wartości błędu gęstościomierza.

Rozdział  2

Wymagania metrologiczne uwzględniające konstrukcję, materiał i wykonanie gęstościomierzy

§  3. 

1. W skład gęstościomierza 20 L wchodzą:

1) pojemnik pomiarowy w kształcie cylindra o pojemności 20 L ± 0,01 L i średnicy wewnętrznej 295 mm ± 1 mm, zwany dalej "pojemnikiem";

2) urządzenie napełniające składające się z:

a) leja z napełniaczem i urządzeniem zamykającym,

b) rozpraszacza;

3) urządzenie odcinające składające się z:

a) noża odcinającego,

b) prowadnicy umożliwiającej poruszanie się noża odcinającego pomiędzy dolną krawędzią napełniacza i górną krawędzią pojemnika,

c) mechanizmu dźwigniowego z przeciwwagą o masie 5 kg ± 0,1 kg, powodującego, że zboże jest przecinane przez nóż ruchem ciągłym;

4) naczynie do nasypywania zboża o pojemności 24 L ± 0,1 L;

5) waga nieautomatyczna klasy dokładności II o obciążeniu maksymalnym nie mniejszym niż 50 kg:

a) elektroniczna lub

b) bez sprężyny w zespole pomiaru obciążenia - prostodźwigniowa równoramienna;

6) odważniki klasy dokładności M₁, jeżeli w skład gęstościomierza wchodzi waga, o której mowa w pkt 5 lit. b, o najmniejszej wartości nominalnej masy 5 g.

2. Masa szalki odważnikowej wagi prostodźwigniowej równoramiennej powinna równoważyć zawieszony po stronie ładunkowej pusty pojemnik.

3. Części gęstościomierza, o których mowa w ust. 1 pkt 1-4, powinny być wykonane z mosiądzu lub stali nierdzewnej.

4. Opis i wymiary części gęstościomierza zbożowego wzorcowego 20 L określa załącznik nr 1 do rozporządzenia.

§  4. 

1. W skład gęstościomierzy 1 L i 1/4 L wchodzą:

1) pojemnik o pojemności:

a) 1 L,

b) 1/4 L;

2) nóż;

3) krążek;

4) napełniacz;

5) naczynie do nasypywania zboża;

6) waga nieautomatyczna klasy dokładności II:

a) elektroniczna o obciążeniu maksymalnym co najmniej 3 kg lub

b) bez sprężyny w zespole pomiaru obciążenia - prostodźwigniowa równoramienna o obciążeniu maksymalnym co najmniej:

- 1 kg - w gęstościomierzu 1 L,

- 250 g - w gęstościomierzu 1/4 L;

7) podstawka pojemnika, zwana dalej "podstawką";

8) podstawka słupka wagi i komplet odważników klasy dokładności M₁, jeżeli w skład gęstościomierza wchodzi waga, o której mowa w pkt 6 lit. b;

9) drewniana płyta, do której przymocowane są podstawka i podstawka słupka wagi, jeżeli w skład gęstościomierza wchodzi waga, o której mowa w pkt 6 lit. b. Płytą może być wieko skrzynki, o której mowa w ust. 3.

2. Opis i wymiary części gęstościomierzy, o których mowa w ust. 1 pkt 1- 5 i 7-9, określa załącznik nr 2 do rozporządzenia.

3. Części gęstościomierzy 1 L i 1/4 L powinny być umieszczone w skrzynce z zabezpieczeniami przed ich uszkodzeniem.

§  5. 

1. Na gęstościomierzu 20 L, w widocznym miejscu, powinny być zamieszczone w sposób czytelny i trwały oznaczenia:

1) nadany znak zatwierdzenia typu;

2) znak identyfikacyjny lub nazwa producenta;

3) numer fabryczny i rok produkcji;

4) nominalna pojemność pojemnika.

2. Na gęstościomierzu 20 L powinny znajdować się informacje dotyczące zasad obsługi albo odwołanie do instrukcji obsługi.

§  6. 

1. Na częściach składowych gęstościomierza 1 L i 1/4 L powinny znajdować się następujące oznaczenia i napisy:

1) "1 L" - na pojemniku gęstościomierza 1 L;

2) "1/4 L" albo "0,25 L" - na pojemniku gęstościomierza 1/4 L;

3) "1.350 mL" - na naczyniu gęstościomierza 1L;

4) "400 mL" - na naczyniu gęstościomierza 1/4 L;

5) nazwa lub znak producenta - na pojemniku;

6) numer fabryczny na:

a) pojemniku - nad oznaczeniem pojemności,

b) napełniaczu,

c) krążku - na jednej z podstaw,

d) nożu - na oprawie z prawej strony, obok rączki,

e) podstawce,

f) naczyniu;

7) napis "Wierzch" - na górnej powierzchni noża.

2. W przypadku gdy w skład gęstościomierza wchodzi waga prostodźwigniowa równoramienna, powinna ona posiadać następujące oznaczenia:

1) numer fabryczny gęstościomierza - na szalce odważnikowej wagi;

2) obciążenie maksymalne wagi - na dźwigni.

3. Oznaczenia i napisy powinny być wytrawione, wygrawerowane albo wybite.

Rozdział  3

Charakterystyki metrologiczne gęstościomierzy

§  7. 

1. Błędy graniczne dopuszczalne gęstościomierza wzorcowego 20 L, określone jako różnica pomiędzy średnią arytmetyczną z 6 wskazań uzyskanych sprawdzanym gęstościomierzem wzorcowym i średnią arytmetyczną z 6 wskazań uzyskanych gęstościomierzem wzorcowym, zastosowanym do określenia wartości odniesienia, wynoszą ±10 g.

2. Wartość graniczna dopuszczalna odchylenia każdego spośród 6 wskazań gęstościomierza wzorcowego 20 L od ich wartości średniej arytmetycznej wynosi 10 g.

§  8. 

1. Błędy graniczne dopuszczalne gęstościomierza użytkowego 20 L, określone jako różnica pomiędzy średnią arytmetyczną z 6 wartości gęstości zboża w stanie zsypnym wyznaczonych przy użyciu tego gęstościomierza i średnią arytmetyczną z 6 wartości odniesienia wyznaczonych przy użyciu gęstościomierza wzorcowego, wynoszą ±0,005 wartości średniej arytmetycznej uzyskanej gęstościomierzem wzorcowym.

2. Wartość graniczna dopuszczalna odchylenia każdej spośród 6 wartości gęstości zboża w stanie zsypnym uzyskanej przy użyciu gęstościomierza użytkowego 20 L od ich wartości średniej arytmetycznej wynosi 0,003 tej wartości średniej.

§  9. 

1. Błędy graniczne dopuszczalne gęstościomierza 1 L lub 1/4 L, określone jako różnica pomiędzy średnią arytmetyczną z 10 wskazań gęstościomierza i średnią arytmetyczną z 10 wskazań zastosowanego gęstościomierza wzorcowego, wynoszą:

1) ±4 g - w przypadku gęstościomierza 1 L;

2) ±1 g - w przypadku gęstościomierza 1/4 L.

2. Wartość graniczna dopuszczalna odchylenia każdego spośród 10 wskazań gęstościomierza, o którym mowa w ust. 1, od ich wartości średniej arytmetycznej wynosi:

1) 2 g - w przypadku gęstościomierza 1 L;

2) 0,6 g - w przypadku gęstościomierza 1/4 L.

§ 10. Błędy graniczne dopuszczalne wag nieautomatycznych klasy dokładności II, wchodzących w skład gęstościomierzy, określa rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 3 października 2003 r. w sprawie wymagań metrologicznych, którym powinny odpowiadać wagi nieautomatyczne (Dz. U. Nr 183, poz. 1791), a ponadto:

1) w przypadku gęstościomierza wzorcowego 20 L dla obciążeń w zakresie od 10 kg do 20 kg błędy graniczne dopuszczalne wagi wynoszą ± 0,01 % danego obciążenia;

2) w przypadku gęstościomierza użytkowego 20 L względne błędy graniczne dopuszczalne wagi wynoszą ±0,001;

3) w przypadku gęstościomierzy 1 L i 1/4 L:

a) wartość graniczna rozrzutu wskazań wagi wynosi 50 % wartości błędu granicznego dopuszczalnego dla tego obciążenia,

b) błędy graniczne dopuszczalne wagi, o której mowa w § 4 ust. 1 pkt 6 lit. b, po zrównoważeniu szalką odważnikową pojemnika wraz z krążkiem, wynoszą:

- ±0,5 mg na każdy gram obciążenia szalki przy obciążeniach 600 g i większych, ±300 mg przy obciążeniach poniżej 600 g - w przypadku gęstościomierza 1 L,

- ±0,5 mg na każdy gram obciążenia szalki przy obciążeniach 200 g i większych, ±100 mg przy obciążeniach poniżej 200 g - w przypadku gęstościomierza 1/4 L,

c) czułość wagi, o której mowa w § 4 ust. 1 pkt 6 lit. b, powinna być taka, aby przy pełnym lub połowie pełnego obciążenia dodatkowe obciążenie (równe wartości błędu granicznego dopuszczalnego obliczonego dla tego obciążenia) powodowało wychylenie wskazówki o co najmniej 2 mm.

§ 11. Błędy graniczne dopuszczalne odważników klasy dokładności M₁ określa rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 czerwca 2003 r. w sprawie wymagań metrologicznych, którym powinny odpowiadać odważniki (Dz. U. Nr 115, poz. 1084), przy czym w przypadku gęstościomierza wzorcowego 20 L, suma błędów zastosowanych odważników nie powinna przekraczać ± 0,02 % ich łącznej wartości nominalnej masy.

§  12. 

1. Względny błąd graniczny dopuszczalny pojemności pojemnika wchodzącego w skład gęstościomierza użytkowego 20 L wynosi ±0,002.

2. Błąd graniczny dopuszczalny pojemności pojemnika wchodzącego w skład gęstościomierza 1 L i 1/4 L wynosi:

1) ±2 mL - w przypadku gęstościomierza 1 L;

2) ±1 mL - w przypadku gęstościomierza 1/4 L.

Rozdział  4

Przepis końcowy

§ 13. Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

______

¹⁾ Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej kieruje działem administracji rządowej - gospodarka, na podstawie § 1 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 7 stycznia 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej (Dz. U. Nr 1, poz. 5).

²⁾ Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2001 r. Nr 154, poz.1800, z 2002 r. Nr 155, poz. 1286 i Nr 166, poz. 1360 oraz z 2003 r. Nr 170, poz. 1652.

ZAŁĄCZNIKI

ZAŁĄCZNIK Nr  1

OPIS I WYMIARY CZĘŚCI GĘSTOŚCIOMIERZA ZBOŻOWEGO WZORCOWEGO 20 L

1. Urządzenie napełniające:

1) powinno mieć lej:

a) w kształcie stożka ściętego o przekroju kołowym, przedłużonego cylindrycznym pierścieniem wzmacniającym u góry, a u dołu stożkową dyszą wylotową wyposażoną w urządzenie zamykające,

b) o wymiarach:

– wysokość pierścienia wzmacniającego: 120 mm ± 2 mm,

– wysokość części stożkowej leja: 240 mm ± 1 mm,

– długość osi dolnej stożkowej dyszy wylotowej: 80 mm ± 0,5 mm,

– całkowita długość osi leja: 440 mm ± 3 mm,

– średnica wewnętrzna pierścienia wzmacniającego: 390 mm ± 1 mm, średnica wewnętrzna stożkowej dyszy wylotowej:

- u góry: 84,5 mm ± 0,5 mm,

- u dołu: 86,5 mm ± 0,5 mm,

– różnica średnic stożkowej dyszy wylotowej: 2 mm ± 0,5 mm,

c) u dołu zakończony współosiowym napełniaczem:

– o dnie zamykanym za pomocą umocowanej na zawiasach klapy,

– o średnicy wewnętrznej: 295 mm ± 1 mm,

d) którego oś pokrywa się podczas napełniania z osią pojemnika,

e) w osi którego osadzony jest pręt o średnicy 11 mm ± 0,2 mm;

2) powinno być wyposażone w osadzony współosiowo na pręcie rozpraszacz, wchodzący do napełniacza u dołu leja;

3) powinno umożliwiać regulację położenia rozpraszacza w kierunku pionowym.

2. Wymiary rozpraszacza powinny być następujące:

1) promień kanału: 16 mm ± 0,5 mm;

2) wysokość części cylindrycznej: 5 mm ± 0,5 mm;

3) średnica części cylindrycznej: 33 mm ± 0,2 mm.

3. Nóż odcinający powinien być wykonany ze stali o grubości zabezpieczającej przed odkształceniem w czasie użytkowania, wyciętej w kształcie litery "V".

4. Odległość pomiędzy dolną powierzchnią noża odcinającego i krawędzią pojemnika powinna wynosić 0,5 mm ± 0,2 mm.

5. Podczas napełniania pojemnika pomiarowego jego górna krawędź powinna znajdować się w płaszczyźnie poziomej.

6. Rama powinna być wyposażona w urządzenie poziomujące składające się z:

1) poziomnicy lub pionu sznurkowego o długości co najmniej 500 mm;

2) nóżek regulacyjnych.

Opis do rysunku nr 1

1 - pojemnik,

2 - napełniacz,

3 - lej,

4 - urządzenie zamykające,

5 - rozpraszacz,

6 - dysza wylotowa,

7 - nóż odcinający,

8 - nóżki regulacyjne,

9 - rama.

Rysunek nr 1. Gęstościomierz zbożowy wzorcowy 20 L

ZAŁĄCZNIK Nr  2

OPIS I WYMIARY CZĘŚCI GĘSTOŚCIOMIERZY 1 L I 1/4 L

1. Pojemnik powinien:

1) być wykonany z rury mosiężnej ciągnionej bez szwu;

2) być podzielony szczeliną poprzeczną na pojemnik właściwy (część dolna) i króciec (część górna);

3) umożliwiać umieszczenie w nim krążka, gdy nóż jest wsunięty w szczelinę.

2. Szerokość szczeliny powinna być tak dobrana, aby nóż:

1) przemieszczał się bez oporów;

2) nie wypadał przy pochyleniu pojemnika.

3. Pojemnik właściwy i króciec powinny być ze sobą połączone za pomocą dwóch przeciwległych klamer:

1) trwale przymocowanych z zewnątrz;

2) przystosowanych do oprawy noża.

4. Króciec gęstościomierza z wagą prostodźwigniową równoramienną powinien być zaopatrzony w ruchomy pałąk przystosowany do zawieszania pojemnika na wieszaku wagi.

5. Brzeg pojemnika właściwego powinien być wzmocniony z zewnątrz trwale przymocowanym pierścieniem.

6. Dno pojemnika powinno:

1) być płaskie i trwale przymocowane do ścianki pojemnika w sposób zabezpieczający przed zmianą położenia;

2) mieć otwory rozmieszczone w równomiernych odstępach na współśrodkowych okręgach w sposób określony w tabeli 1.

Tabela 1

Pojemność gęstościomierza	Środek dna	Numer kolejny okręgu na dnie
		1	2	3	4	5	6
	Liczba otworów
1 L	1	4	8	12	16	20	24
1/4 L	1	4	8	12	-	-	-

7. Dno pojemnika, dolny pierścień obejmujący obrzeże pojemnika i trzy nóżki powinny stanowić jedną całość.

8. Nóżki pojemnika powinny zapewniać pionowe, koncentryczne i nieruchome jego ustawienia na podstawie przez niewielki obrót pojemnika wokół osi.

9. Między dnem pojemnika a jego podstawką powinna znajdować się 6 mm szczelina umożliwiająca swobodny odpływ powietrza uchodzącego z pojemnika przez otwory w dnie podczas spadania krążka ze zbożem.

10. Ograniczenie pojemności pomiarowej pojemnika u dołu stanowi górna powierzchnia krążka umieszczonego na dnie pojemnika, a u góry - płaszczyzna brzegu pojemnika pokrywająca się z dolną powierzchnią noża znajdującego się w szczelinie.

11. Wymiary pojemnika określono w tabeli 2.

Tabela 2

Wymiary pojemnika	Wartość wymiaru w gęstościomierzu
	1 L	1/4 L
	mm
Średnica wewnętrzna	88,2	53,2
Grubość ścianki	1,25	1
Dodatkowe wzmocnienie pod szczeliną:
a) grubość	2,5	2
b) wysokość	6	6
Grubość dna	4,5	3
Średnica otworów w dnie	3	3
Rozstaw elementów mocujących nóżek (średnica)	80	50
Wysokość nóżki	9	9
Grubość stopy nóżki	4	4
Średnica wewnętrzna króćca	88,2	53,2
Wysokość króćca	40,5	23,5

12. Chropowatość R_a wewnętrznej szlifowanej powierzchni ścianki pojemnika, przy legalizacji pierwotnej, nie powinna przekraczać 0,63 µm.

13. Nóż powinien:

1) być wykonany ze stali hartowanej;

2) być osadzony w oprawie z uchwytem;

3) mieć wcięcie kątowe, zapewniające przecinanie ziaren niepowodujące wstrząsów pojemnika;

4) mieć płaskie i równoległe powierzchnie.

14.  Krawędź tnąca ostrza powinna znajdować się w połowie grubości noża.

15. Twardość ostrza noża, przy legalizacji pierwotnej, powinna wynosić od 40 HRC do 45 HRC.

16. Wymiary noża określono w tabeli 3.

Tabela 3

Wymiary noża	Wartość wymiaru w gęstościomierzu
	1 L i 1/4 L
Grubość	1 mm
Szerokość skosu ostrza	3 mm
Kąt wcięcia	90°

17. Krążek powinien:

1) być wykonany z mosiądzu;

2) mieć kształt prostego walca o:

a) średnicy:

– 87,5 mm - w gęstościomierzu 1 L,

– 52,5 mm - w gęstościomierzu 1/4 L,

b) wysokości:

– 40 mm - w gęstościomierzu 1 L,

– 23 mm - w gęstościomierzu 1/4 L;

3) mieć płaskie i równoległe względem siebie podstawy;

4) mieć wewnątrz usztywnienie uniemożliwiające jego zniekształcenie podczas wybijania cechy legalizacyjnej.

18. Masa krążka powinna mieścić się w zakresie:

1) od 448 g do 450 g - w gęstościomierzu 1 L;

2) od 89 g do 90 g - w gęstościomierzu 1/4 L.

19. Napełniacz powinien być wykonany z rury mosiężnej i zaopatrzony u dołu w przylutowany kołnierz, dostosowany wymiarami i wykrojami do króćca pojemnika.

20. Wymiary napełniacza określono w tabeli 4.

Tabela 4

Wymiary napełniacza	Wartość wymiaru w gęstościomierzu
	1 L	1/4 L
	mm
Średnica wewnętrzna	79	50
Grubość ścianki	1,0 - 1,2	0,75 - 0,95
Wysokość ponad krążkiem	280	210

21. Chropowatość R_a wewnętrznej szlifowanej powierzchni ścianki napełniacza, przy legalizacji pierwotnej, nie powinna przekraczać 0,63 µm.

22. Naczynie do nasypywania zboża, zwane dalej "naczyniem", powinno:

1) być wykonane z rury metalowej;

2) mieć przylutowane dno;

3) mieć pierścień usztywniający górny brzeg;

4) nasuwać się na napełniacz;

5) wsuwać się do pojemnika.

23. Wewnętrzna średnica naczynia powinna wynosić:

1) 86 mm w gęstościomierzu 1 L;

2) 52 mm w gęstościomierzu 1/4 L.

24. Na wewnętrznej powierzchni ścianki naczynia, w odległości od 1 cm do 3 cm od brzegu, powinna być wykonana na całym obwodzie kreska ustalająca granicę jego pojemności, wynosząca:

1) 1.350 mL ± 10 mL w gęstościomierzu 1 L;

2) 400 mL ± 5 mL w gęstościomierzu 1/4 L.

25. Podstawka pojemnika, zwana dalej "podstawką", powinna być:

1) metalowa;

2) wykonana tak, aby można było umocować na niej pojemnik koncentrycznie i nieruchomo;

3) przymocowana na płycie.

26. Wymiary podstawki powinny wynosić:

1) średnica zewnętrzna:

a) 125 mm - w gęstościomierzu 1 L,

b) 84 mm - w gęstościomierzu 1/4 L;

2) średnica walcowego występu centrującego:

a) 79,8 mm - w gęstościomierzu 1 L,

b) 49,8 mm w gęstościomierzu 1/4 L.

27. Płyta, do której przymocowana jest podstawka, powinna być pozioma i odporna na ugięcia i wstrząsy pochodzące od uderzeń krążka o dno pojemnika.

28. W gęstościomierzu z wagą prostodźwigniową równoramienną:

1) masa szalki odważnikowej wagi powinna równoważyć pojemnik wraz z krążkiem;

2) komplet odważników klasy dokładności M₁ powinien zawierać odważniki o następujących wartościach nominalnych masy:

a) 200 g, 200 g, 200 g, 100 g, 50 g, 50 g, 20 g, 20 g, 10 g, 5 g, 2 g, 2 g, 1 g i 500 mg - w gęstościomierzu 1L,

b) 100 g, 50 g, 20 g, 20 g, 10 g, 5 g, 2 g, 2 g, 1 g i 500 mg - w gęstościomierzu 1/4 L.

• Identyfikator: Dz.U.2003.206.2001
• Rodzaj: Rozporządzenie
• Tytuł: Wymagania metrologiczne, którym powinny odpowiadać gęstościomierze zbożowe.
• Data aktu: 12/11/2003
• Data ogłoszenia: 04/12/2003
• Data wejścia w życie: 19/12/2003