Skarga kasacyjna wpłynęła do Izby Cywilnej SN w sierpniu 2020 r. w związku z postanowieniem Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej z 4 października 2019 r.

Czytaj też: Rozwód to koniec wspólnoty majątkowej, ale kredyt pozostaje wspólny>>

PROCEDURA w LEX: Postępowanie w sprawie z wniosku o podział majątku wspólnego >>>

Sąd Najwyższy w składzie trzyosobowym przedstawił powiększonemu składowi Sądu Najwyższego do rozstrzygnięcia następujące zagadnienie prawne:

Czy w postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami sąd z urzędu rozstrzyga także o roszczeniach wynikających z nieusprawiedliwionego rozporządzenia składnikami majątku wspólnego przez jednego z małżonków na własne potrzeby przed ustaniem wspólności majątkowej małżeńskiej?

Czytaj w LEX: Podstawy rozliczania przez sąd nakładów w postępowaniu o podział majątku wspólnego małżonków >>

Roztrwonienie majątku wspólnego

Przedstawiając zagadnienie prawne powiększonemu składowi, Sąd Najwyższy miał na względzie, że rozstrzyganie w postępowaniu działowym o skutkach roztrwonienia przez jednego z małżonków  majątku wspólnego budzi zadawnione wątpliwości w orzecznictwie i w nauce. Domunują dwa poglądy na ten problem:

  1. W doktrynie i judykaturze prezentowane jest stanowisko, że powstające na tym tle roszczenia mają w zasadzie charakter odszkodowawczy, a ich podstawę prawną stanowi art. 415 k.c.
  2. Przeważa jednak odmienne zapatrywanie, według którego do rozliczeń tych należy stosować per analogiam art. 45 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (k.r.o.), nakazujący każdemu z małżonków zwrócić m.in. wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód.

Zwrot nakładów – z urzędu

Z wątpliwością tą wiąże się pytanie o dopuszczalność dokonywania rozważanych rozliczeń bez wniosku (żądania) uczestnika postępowania (z urzędu). W uchwale z 21 lutego 2008 r., III CZP 148/07, Sąd Najwyższy, kierując się m.in. art. 45 zdanie pierwsze i drugie k.r.o., przyjął, że o zwrocie wydatków i nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków sąd orzeka z urzędu.

 

 

W przeciwieństwie do zwrotu wydatków i nakładów z majątku osobistego małżonka na majątek wspólny, który jest uzależniony od wystąpienia ze stosownym żądaniem. Przepis Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ma jednak materialnoprawny charakter, a art. 567  k.p.c., określający – w powiązaniu z art. 684 k.p.c. – kognicję sądu w postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami nie stwarza podstaw do przyjęcia stanowiska, że sąd  orzeka z urzędu.

Zobacz w orzeczenia w LEX:

Strona musi wystąpić z żądaniem

Stanowisko wyrażone w powołanej uchwale SN spotyka się również ze sprzeciwem teoretyków prawa. Zwracają oni uwagę, że w obecnym stanie prawnym, uwzględniając charakter spraw o podział majątku wspólnego i naturę rozważanych roszczeń, nie ma podstaw do działania przez sąd w tej materii z urzędu.

Dostrzeżenia wymaga też, że na tle podobnie brzmiącego art. 618 par. 1 k.p.c. utrwaliło się stanowisko, iż rozstrzyganie o wzajemnych roszczeniach współwłaścicieli wynikających z posiadania rzeczy wymaga wystąpienia przez uczestnika z odpowiednim żądaniem (np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 1970 r., III CRN 527/69, OSNCP 1970, nr 9, poz. 164).

Zważywszy na charakter i wagę wskazanych wątpliwości, Sąd Najwyższy uznał za właściwe rozstrzygnięcie ich w powiększonym składzie.

Problem przedstawili: SSN Paweł Grzegorczyk,  SSN Grzegorz Misiurek, a także SSN Karol WeitzData rozstrzygnięcia nie została jeszcze wyznaczona.

Sygnatura akt ​II CSKP 569/22