To nowe narzędzie odwoławcze obowiązuje od 3 kwietnia ubiegłego roku - wprowadziła je zmieniona ustawa o Sądzie Najwyższym. Skargi nadzwyczajne do SN mogą kierować dwa podmioty - RPO i Prokurator Generalny. W sumie do Sądu Najwyższego wpłynęło już 10 skarg nadzwyczajnych, w tym trzy w sprawach karnych - jedna od Prokuratora Generalnego i 2 od Rzecznika Praw Obywatelskich i 7 w sprawach cywilnych - 4 z prokuratury, 3 od RPO. 

Zobacz w LEX: Nowa ustawa o Sądzie Najwyższym w praktyce >

 


Pierwsza skarga zostanie rozpatrzona - 26 marca, kolejne dwie na 3 kwietnia. 

Sprawa spadkowa w rodzinie rolników 

Jako pierwsza rozpatrzona zostanie pierwsza skarga nadzwyczajna, która w sierpniu do SN skierował Rzecznik Praw Obywatelskich. We wrześniu SN zwrócił ja Sądowi Rejonowemu celem doręczenia jej odpisów uczestnikom postępowania i umożliwienia im zajęcia stanowiska w sprawie. Po uzupełnieniu braków formalnych, w połowie lutego br., wróciła do SN. 

Czytaj: RPO kieruje do Sądu Najwyższego pierwszą skargę nadzwyczajną>>

Sprawie przewodniczyć będzie sędzia Marcin Łochowski, sprawozdawca jest sędzia Grzegorz Żmij, a ławnikiem - Jerzy Piątek. 

Sprawa dotyczy dwóch sprzecznych orzeczeń spadkowych. Chodzi o rodzinę rolników. W 1995 r. sąd rejonowy wydał postanowienie o spadku. Na podstawie ustawy nabyli go mąż zmarłej oraz trójka dorosłych dzieci - po 1/4 części. Wchodzące w skład spadku gospodarstwo rolne odziedziczył tylko mąż. Podstawą były m.in. zeznania dzieci, że tylko ojciec pracował w gospodarstwie, w czym mu nie pomagali. Nikt nie złożył apelacji w sprawie.

Czytaj: Dwie kolejne skargi nadzwyczajne - przedterminowe zwolnienie>>

Po kilku latach jeden ze spadkobierców wystąpił do tego samego sądu z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku po matce po 1/4 części ale także w odniesieniu do gospodarstwa rolnego. - Pozostali spadkobiercy dostali zawiadomienie z sądu o trwającym postępowaniu spadkowym, byli przekonali, że to błąd bo pięć lat wcześniej sąd ustalił spadek po ich mamie. Nie zareagowali więc na dosyć skomplikowane prawnicze pismo. Sprawa się toczyła i sąd ją rozstrzygnął. Nie wiedział, że wcześniej w tej sprawie zapadło postanowienie, a teraz jedno z dzieci zmarłej próbuje je zmienić na swoją korzyść - informował RPO.  

Sąd wydał decyzję jedynie na podstawie słów jednego ze spadkobierców. I ponownie apelacji nikt nie złożył. Dopiero po kilku latach pozostali, od notariusza dowiedzieli się, że gospodarstwo rodziców zostało odziedziczone inaczej niż sądzą.

Sprawdź w LEX: Skarga nadzwyczajna w praktyce >

Skarga konieczna - brak innych możliwości prawnych

RPO podkreślał, że naprawienia tej sprawy nie jest możliwe inaczej niż poprzez skargę nadzwyczajną. - Postanowienia spadkowe, sprzeczne, zostały wydane w odstępie kilku lat. Problem w ogóle by się nie pojawił, gdyby ustawodawca wprowadził możliwości korygowania takich sytuacji prawnych w zwykłym trybie – o co w wystąpieniu do Ministra Sprawiedliwości bezskutecznie apelowaliśmy - podkreślał. 

Czytaj: SN pracuje nad pierwszą skargą nadzwyczajną>>

Dwie kolejne sprawy - przedterminowe zwolnienie

Kwietniowe sprawy są tożsame. Sądy warunkowo przedterminowo zwolniły dwóch skazanych, ale w okresie próby popełnili nowe przestępstwa. Mimo wyroków w zawieszeniu musieli wrócić do więzienia, nakazywały to obowiązujące przepisy. Zmienione je po 2015 r. ale nowe nie odnoszą się do starych spraw. 

Przepisy nakazujące automatyczne odstępowanie od przedterminowego zwolnienia przy popełnieniu przestępstwa, zakwestionował w 2013 roku Trybunał Konstytucyjny. Ocenił, że sądy mogą, ale nie muszą tego robić. Muszą natomiast wcześniej ocenić sytuację danej osoby. Po wyroku przepisy właśnie w ten sposób zmieniono. RPO uznał, że jedyną możliwością wzruszenia orzeczeń jest skarga nadzwyczajna.  

 

 

W obu sprawach wniósł o uchylenie tych niejako automatycznych postanowień sądów II instancji o odwołaniu warunkowych zwolnień z więzienia i umorzenie postępowań wykonawczych wobec obu mężczyzn.  

Sprawdź w LEX: Rozpoznanie skargi nadzwyczajnej przez Sąd Najwyższy w sprawie cywilnej >

Trybunał UE zajmie się przepisami o KRS

Tymczasem 19 marca Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej zajmie się pytaniami prejudycjalnymi, które Sąd Najwyższy skierował do niego w sierpniu i we wrześniu, a dotyczącymi m.in. tego, czy Krajowa Rada Sądownictwa, której członkowie - sędziowie są wybierani przez władzę ustawodawczą - może stać na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów.
Sprawa w dużej mierze dotyczy Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych, która jest izbą nową i której sędziowie wybrani zostali przez obecny skład KRS, wybrany na podstawie nowych przepisów o Krajowej Radzie Sądownictwa. 

Zobacz procedury w LEX:

Wniesienie skargi nadzwyczajnej od orzeczenia sądu powszechnego w sprawie cywilnej >

Badanie dopuszczalności skargi nadzwyczajnej przed Sądem Najwyższym ze względu na zachowanie terminu do jej wniesienia w sprawie cywilnej >

Badanie dopuszczalności skargi nadzwyczajnej przed Sądem Najwyższym ze względów podmiotowych oraz przedmiotowych w sprawie cywilnej >