Kuratorzy chcą potwierdzenia, że pracują w szczególnie trudnych warunkach - zbierają na badanie

Większość kuratorów sądowych podkreśla, że ich praca jest silnie stresogenna, niebezpieczna, mocno obciążająca psychicznie. Wskazują na szczególne zagrożenie wypaleniem zawodowym. Ogólnopolski Związek Zawodowy Kuratorów Sądowych podpisał więc umowę z Centralnym Instytutem Ochrony Pracy – Państwowym Instytutem Badawczym na badanie, które ma to sprawdzić i potwierdzić. Ruszyła też zbiórka na pokrycie jego kosztów.

Gra zdaje się być warta świeczki. OZZKS liczy bowiem, że wyniki badań dostarczą reprezentantom środowiska argumentów do zabiegania o wpisanie zawodu kuratora sądowego jako wykonywanego w warunkach szczególnych, które określa Rozporządzenie Rady Ministrów z  7 lutego 1983 roku w sprawie pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, oraz o których mowa w Ustawie z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych. A przypomnijmy - zgodnie z przepisami, prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia. Są wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego.

Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Kwestia spełnienia przesłanek okresu zatrudnienia „w szczególnych warunkach” lub „w szczególnym charakterze” >

Czytaj: Wypalony zawodowo jak kurator sądowy - braki w sprzęcie i w przepisach>>

Sprawa wraca jak bumerang. Przypomnijmy, w połowie ubiegłego roku kuratorzy przesłali do Ministerstwa Sprawiedliwości propozycje zmian w karcie oceny ryzyka ich pracy, środowisko domagało się też ujednolicenia zasad związanych z wyposażaniem ich w środki ochrony osobistej, odzież i obuwie. Problematyka ta podnoszona była zresztą przy pracach nad projektem nowej ustawy o kuratorach sądowych - która utknęła w Ministerstwie Sprawiedliwości. Krajowa Rada Kuratorów proponowała wprowadzenie dodatku za trudne warunki pracy. Miała to by być rekompensata za różnego rodzaju zagrożenia wynikające z pracy kuratora - począwszy od ryzyka zakażenia biologicznego, pasożytniczego, obciążenia psychicznego i narażenia na stres, po samą pracę ze szczególnymi kategoriami osób: sprawcami przestępstw, osobami uzależnionymi, z różnego rodzaju zaburzeniami czy rodzinami dysfunkcyjnymi. 

Sprawdź w LEX: Czy wypłacany ryczałt kuratorom zawodowym za przeprowadzony wywiad środowiskowy podlega ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu? >

Czytaj: W przypadku kuratora sądowego też obowiązuje Kodeks Pracy>>

Związek zbiera na badanie 

Ogólnopolski Związek Zawodowy Kuratorów Sądowych przygotowywał się do tego od dłuższego czasu, właśnie podpisał umowę z Centralnym Instytutem Ochrony Pracy – Państwowym Instytutem Badawczym na badanie. Ponieważ jego koszt jest znaczny, związkowcy podjęli decyzję by w pierwszej kolejności zorganizować zbiórkę publiczną, na którą chętni kuratorzy będą mogli wpłacać pieniądze. Pozostałe koszty mają być sfinansowane ze środków OZZKS oraz Międzyzakładowych Organizacji Związkowych, które jednomyślnie zadeklarowały wsparcie tej inicjatywy.

Badanie ma być przeprowadzone na grupie minimum 500 kuratorów, a o tym jak duże budzi zainteresowanie w środowisku świadczy fakt, że w ciągu zaledwie kilku godzin od rozpoczęcia zbiórki udało się zebrać 10 proc. kwoty. 

Czytaj w LEX: Czy kuratorowi sądowemu potrzebna jest mediacja? >

Związkowcy podkreślają zresztą, że kuratorzy postrzegają swój zawód w kategoriach pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, bo do takich zaliczają realizację zadań w środowisku podopiecznych nacechowanym symptomami dysfunkcji społecznych, nieprzewidywalnymi okolicznościami, koniecznością ingerencji w podstawowe prawa obywateli. 

Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy jest podstawową placówką naukowo-badawczą w Polsce zajmującą się od 70 lat kompleksowo problematyką kształtowania warunków pracy zgodnie z psychofizycznymi możliwościami człowieka. Przedmiotem działania Instytutu jest prowadzenie badań naukowych i prac rozwojowych prowadzących do nowych rozwiązań technicznych i organizacyjnych w zakresie ochrony pracy w dziedzinie bezpieczeństwa, higieny pracy i ergonomii oraz wykonywanie innych zadań szczególnie ważnych dla osiągnięcia celów polityki społeczno-gospodarczej państwa w tej dziedzinie.

Czytaj w LEX: Penologia jako podstawa polityki karnej. Wybrane teoretyczne kwestie prawne związane z pracą kuratora sądowego >

Brak awansów, brak szkoleń - efekt wypalenie

Aleksandra Szewera-Nalewajek, przewodnicząca OZZKS latem 2020 r. w piśmie do RPO przypominała wyniki kontroli NIK, z których wynikało, że "zasady podejmowania i wykonywania pracy przez kuratorów sądowych nie są jednolite i przejrzyste, a standardy obciążenia pracą nie przystają do obecnych realiów". 

Związkowcy podkreślali, że przy ewentualnej analizie możliwych zmian przepisów trzeba wziąć pod uwagę m.in.: 

• niewystarczający poziom bezpieczeństwa kuratorów sądowych;
• zjawisko wypalenia zawodowego, związane z brakiem systemowego zapewnienia kuratorom wsparcia psychologicznego (superwizji);
• brak profesjonalnej diagnostyki osób poddawanych oddziaływaniom kuratora sądowego;
• nadmiar sformalizowanych obowiązków - skutkujący „oddalaniem się” kuratora od bezpośredniej pracy z podopiecznymi; 
• nieprzystające do rzeczywistości standardy obciążenia pracą kuratorów zawodowych - nieuwzględniające zwiększenia niektórych obowiązków;
• brak wystarczających środków finansowych na szkolenia i inne formy podnoszenia kwalifikacji; 
• zbyt długie oczekiwanie na awans, pomimo spełnienia kryteriów określonych ustawą. 

- Problemy związane z funkcjonowaniem kurateli sądowej są skomplikowane  i zależne od wielu czynników. Warto podkreślić, że często nieprawidłowości w pracy kuratorów nie wynikają z ich złej woli, a z nadmiernego obciążenia, m.in. wywiadami, trudnymi warunkami lokalowymi i z tym związanymi problemami w kontaktach z podopiecznymi, niewystarczającym zapewnieniem bezpieczeństwa podczas pracy, brakiem wsparcia psychologicznego czy też nadmierną biurokracją - dodawał Szewera-Nalewajek. 

Czytaj w LEX: Rola sądowego kuratora zawodowego i zakładu pracy w wykonywaniu kary ograniczenia wolności  >

Pokazują to też dane statystyczne zbierane przez samych kuratorów. Zgodnie z nimi z roku na rok wzrasta liczba niebezpiecznych dla nich zdarzeń. W 2016 r. zawiadomień do prokuratury dotyczących różnego rodzaju napaści na kuratorów było 111, w 2017 - 135, a w 2018 ponad 130. W 2016 r. przeprowadzono badania wśród samych kuratorów, na zlecenie Ministerstwa Sprawiedliwości. Wzięło w nich udział 2500 spośród nich - z całego kraju, z różnych miejscowości, zmagających się na co dzień z różnymi warunkami i problemami.

Wyniki pokazały, że tylko 2,5 proc. kuratorów czuje się bezpiecznie. Pozostali wśród zagrożeń najczęściej wymieniają niszczenie mienia kuratora, agresję podopiecznych i otoczenia, praca z osobami pod wpływem alkoholu lub innych środków odurzających, nękanie, groźby, znieważanie, zagrożenia bezpieczeństwa rodzin, naruszenie prywatności i niebezpieczne zwierzęta - np. pogryzienie przez psy. 98 proc. ankietowanych kuratorów spotkało się też z sytuacją, gdy do zespołu kuratorskiego przychodziła osoba pod wpływem alkoholu czy narkotyków. 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.