Dokładnie 18 października 2019 r. media poinformowały, że skarbówka kontroluje finanse byłego szefa Krajowej Administracji Skarbowej i ministra finansów, a obecnie prezesa Najwyższej Izby Kontroli ‒ Mariana Banasia. Powołały się przy tym na wypowiedź ówczesnego ministra inwestycji, rozwoju i finansów Jerzego Kwiecińskiego dla dziennikarza RMF24. Zapytaliśmy więc Ministerstwo Finansów i Krajową Administrację Skarbową o to, jakie i kiedy czynności zostały podjęte wobec b. ministra finansów i Szefa KAS oraz który urząd skarbowy lub urząd celno-skarbowy prowadzi postępowanie. Zastrzegliśmy przy tym, że w przypadku urzędu wystarczy choćby informacja o województwie, w którym ten urząd się znajduje.
Co jest objęte tajemnicą
W odpowiedzi przekazanej nam przez wydział ds. komunikacji KAS napisano: „nie możemy przekazywać informacji o działaniach podejmowanych przez Krajową Administrację Skarbową w indywidualnej sprawie, ponieważ wiązałoby się to z naruszeniem przepisów o tajemnicy skarbowej. Przepisy te uniemożliwiają udostępnianie informacji dotyczących indywidualnych rozliczeń podatkowych, jak również działań organów KAS w zakresie rozliczeń konkretnych osób.”
Czytaj w LEX: Tajemnica skarbowa w Ordynacji podatkowej >
Jak dalej przekonuje KAS, zgodnie z art. 293 ustawy ordynacja podatkowa, tajemnica skarbowa obejmuje m.in. dane zawarte w aktach dokumentujących czynności sprawdzające, aktach postępowania podatkowego, kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej, aktach postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe, a także w dokumentacji rachunkowej organu podatkowego.
Szkopuł jednak w tym, że nie pytaliśmy o ustalenia w sprawie, ale o to, kiedy i jakie kroki zostały przez administrację podatkową podjęte. Mianowicie, czy prowadzone są czynności sprawdzające, czy też wszczęta została kontrola (lub postępowanie) podatkowe.
Sprawdź w LEX: W jakim zakresie urząd może dokonywać wobec podatnika czynności sprawdzających i kontroli podatkowej? >
Co więcej, przepis ordynacji podatkowej, na który powołuje się KAS (tj. art. 293 par. 1) mówi wyraźnie, że tajemnicą skarbową objęte są indywidualne dane zawarte w deklaracji oraz innych dokumentach składanych przez podatników, płatników lub inkasentów. W par. 2 enumeratywnie wymienione zostały dane, które również objęte są tajemnicą skarbową, a zawarte są np. w informacjach podatkowych przekazywanych organom podatkowym przez podmioty inne niż wymienione we ww. par. 1, w aktach dokumentujących czynności sprawdzające, w aktach postępowania podatkowego, kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej oraz aktach postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe czy w informacjach uzyskanych przez organy KAS z banków.
Informacje, o które poprosiliśmy ‒ wbrew twierdzeniom KAS ‒ nie są objęte tajemnicą skarbową ‒ potwierdza Dorota Szubielska, radca prawny, kierująca praktyką podatkową kancelarii Radzikowski, Szubielska i Wspólnicy. Bo tajemnicą skarbową objęte są indywidualne dane zawarte w deklaracjach i innych dokumentach składanych przez podatnika.
Gdyby miało być inaczej, to należałoby uznać, że b. minister finansów Jerzy Kwieciński złamał tajemnicę skarbową podając do publicznej wiadomości informację, że skarbówka kontroluje finanse prezesa NIK Mariana Banasia, bo naruszyłby art. 294 par. 1 pkt 4 ordynacji, który zobowiązuje go do zachowania tajemnicy skarbowej.
Zobacz również: Nowy minister chce udoskonalać system podatkowy >>
Prof. Siwik: Procedury są wystarczające, by ścigać nawet ministra finansów >>
Podatnik na celowniku skarbówki
O to, co spotkałoby przysłowiowego Kowalskiego w podobnej sytuacji, zapytaliśmy ekspertów podatkowych. ‒ Nie mam najmniejszych wątpliwości, że w sytuacji, gdy w grę wchodzi możliwość uszczuplenia należności publicznoprawnej, wobec zwykłego Kowalskiego natychmiast zostałoby wszczęte postępowanie podatkowe oraz równolegle zostałoby wszczęte postępowanie karnoskarbowe. Na gruncie kodeksu karnego skarbowego, w zależności od kwalifikacji czynu (art. 54 lub art. 56) i wysokości uszczuplenia, w grę wchodzi zagrożenie karą grzywny lub karą pozbawienia wolności, albo obiema tymi karami łącznie. Podatnik nie może bowiem zaniżyć podstawy opodatkowania z uwagi na spodziewane w przyszłości dochody, czyli zdarzenie przyszłe i niepewne ‒ mówi dr Hanna Gajewska-Kraczkowska, adwokat z kancelarii Domański Zakrzewski Palinka, wykładowca na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego.
Sławomir Sadocha, doradca podatkowy specjalizujący się w postępowaniach podatkowych, wskazuje na trzy tryby, które wobec podatników są stosowane. Mianowicie czynności sprawdzające polegające nie tylko na sprawdzeniu terminowości składanych deklaracji podatkowych, ale i ustaleniu stanu faktycznego w zakresie niezbędnym do stwierdzenia zgodności z przedstawionymi dokumentami, kontrolę podatkową i postępowanie podatkowe.
‒ Czynności sprawdzające zazwyczaj trwają 2-3 tygodnie. W tym czasie organ podatkowy jest w stanie ustalić, czy i jakie są nieprawidłowości oraz jaka jest ich skala. I na podstawie zebranych informacji zdecydować, czy sprawa kwalifikuje się na kontrolę podatkową, czy od razu na postępowanie podatkowe ‒ podkreśla Sławomir Sadocha. Jak twierdzi, niekiedy spotykaną praktyką organów jest prowadzenie czynności właściwych dla kontroli w ramach czynności sprawdzających. Jest to dla administracji wygodne, ale formalnie bardzo wątpliwe. Najczęściej zdarza się to w przypadkach, gdy podatnik działa bez asysty profesjonalnego pełnomocnika. Niekiedy można spotkać się ze zwlekaniem z wszczynaniem postępowań podatkowych niemal do okresu przedawnienia się zobowiązania. ‒ Jeżeli w trakcie czynności analitycznych organy trafiają na ślad nieprawidłowości, to zdarza się, że nie reagują natychmiast, lecz czekają nawet parę lat, pozwalając na narastanie odsetek od zaległości, i dopiero przed upływem terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego podejmują czynności, które przerwą jego bieg ‒ mówi Sadocha.
Donos jako podstawa wszczęcia kontroli
Według niego, praktyka taka jest jednak możliwa tylko wobec podatników dobrze rokujących co do zapłaty zaległych podatków. ‒ W przypadku badania przychodów z wynajmu nieruchomości organy podatkowe w pierwszej kolejności sprawdzają poprawność kwalifikacji ich źródła. Dla formy i poziomu opodatkowania kluczowe znaczenie ma ustalenie, czy przychód ma miejsce z tzw. majątku osobistego, czy może jednak mieści się już w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej ‒ podkreśla Sławomir Sadocha.
Z kolei zdaniem Przemysława Hinca, doradcy podatkowego ze spółki PJH Doradztwo Gospodarcze, służby skarbowe nie chwalą się prowadzonymi czynnościami sprawdzającymi czy działaniami analitycznymi. ‒ Czynności podejmują z urzędu. Czasami przyczynkiem do działania jest otrzymany donos a czasami ujawnione przez media i podane do publicznej wiadomości informacje ‒ mówi Przemysław Hinc. W takich przypadkach, jak podkreśla, organy powinny działać niezwłocznie, czyli w taki sposób, który uniemożliwi ukrycie lub zniszczenie przedmiotu przestępstwa albo jego skutków.
Sprawdź w LEX: Czy straży miejskiej można udzielić informacji objętych tajemnicą skarbową? >
Celowe ukrywanie dochodów
Hinc zwraca uwagę na jeszcze jedną istotną kwestię, a mianowicie zdarzające się przypadki ukrywania dochodów przez podatników. Temu zapobiegać mają przepisy o opodatkowaniu przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach (gdy wydatki osoby przekraczają jej zgłoszone fiskusowi dochody) lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych (gdy osoba nie ujawniła źródła swoich dochodów), czyli cały rozdział 5a ustawy o PIT. Na mocy tych przepisów podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym stanowi w roku podatkowym przychód odpowiadający kwocie nadwyżki wydatku nad przychodami (dochodami) opodatkowanymi lub przychodami (dochodami) nieopodatkowanymi. A jeśli w roku podatkowym wystąpi więcej takich przychodów, to podstawę opodatkowania stanowi ich suma. Podatek ustala urząd skarbowy w decyzji wydanej za rok podatkowy, w którym taki przychód powstał i wynosi on 75 proc. podstawy opodatkowania.
Czytaj w LEX: Dowody w postępowaniach w sprawie nieujawnionych źródeł przychodów >
‒ Ale nie jest to jedyna konsekwencja ukrywania dochodów, bo nieujawnienie przedmiotu lub podstawy opodatkowania podlega też sankcjom przewidzianym w przepisach kodeksu karnego-skarbowego ‒ zaznacza Przemysław Hinc.
Kary za niepłacenie podatków
I tak podatnik, który uchylając się od opodatkowania, nie ujawnia właściwemu organowi przedmiotu lub podstawy opodatkowania lub nie składa deklaracji, przez co naraża podatek na uszczuplenie, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności, albo obu tym karom łącznie. Jeżeli kwota podatku narażonego na uszczuplenie jest małej wartości, sprawca czynu zabronionego określonego podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych. A jeżeli nie przekracza ustawowego progu, sprawca czynu zabronionego podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.
Czytaj w LEX: Postępowanie w przedmiocie dochodów nieujawnionych - krok po kroku >
‒ Przewinienie skarbowe popełnione w 2019 r. może być więc uznane za wykroczenie skarbowe, gdy kwota uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej (albo wartość przedmiotu czynu) nie przekroczyła 11.250 zł. Powyżej tej kwoty mamy już do czynienia z przestępstwem skarbowym ‒ przypomina Hinc. I wylicza: ‒ Stawka dzienna w 2019 r. waha się w granicach: od 75 zł do 30 tys. zł, a to oznacza, że wymierzona kara grzywny może wynieść od 750 zł do nawet 21,6 mln zł.
Podatnik może jednak uniknąć sankcyjnego, 75-proc. podatku, jeśli ‒ zanim zostanie wszczęte postępowanie podatkowe ‒ skoryguje zeznanie roczne, wykazując wszystkie przychody oraz należny podatek i zapłaci go wraz z odsetkami za okres, który się nie przedawnił. Nie będzie też ukarany za przestępstwo lub wykroczenie skarbowe, jeśli spełni warunki przewidziane w art. 16a kks. Kary za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe może też uniknąć ten, kto po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomi organ powołany do ścigania, ujawni istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu, i spełni pozostałe warunki przewidziane w art. 16 kks.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
