Fundacje rodzinne mają wyjść naprzeciw tym oczekiwaniom oraz pozwolić na sprawne kumulowanie rodzinnego majątku, ochronić go przed podziałem i w konsekwencji zminimalizować ryzyko nieudanej sukcesji. 

Istota fundacji rodzinnej

Jak przewiduje art. 3 ust. 1 projektu ustawy o fundacji rodzinnej, ma ona zarządzać posiadanym majątkiem, zapewnić jego ochronę oraz spełniać świadczenia na rzecz wskazanego przez fundatora beneficjenta, w szczególności poprzez pokrywanie kosztów jego utrzymania lub kształcenia albo (gdy beneficjentem będzie organizacja pożytku publicznego) wspieranie realizacji przez niego celów społecznie lub gospodarczo użytecznych. Nie ulega zatem wątpliwości, że istotą fundacji rodzinnej będzie sprawowanie zarządu nad posiadanym mieniem i ochrona tego majątku. Jak wskazuje się zaś w art. 14 projektowanej ustawy, mienie to powinno wynosić co najmniej 100 000 zł. Projektodawca zakłada tym samym, że fundacjom rodzinnym fundatorzy muszą powierzać mienie o znacznej wartości. Wydaje się więc, że bardzo często do fundacji rodzinnych będą wnoszone wkłady niepieniężne takie jak nieruchomości czy też prawa majątkowe związane z własnością intelektualną. W tym świetle pojawia się zaś mnóstwo wątpliwości czy osiąganie dochodu pasywnego z takich tytułów stanowi wykonywanie działalności gospodarczej.

Czytaj także: Fundacja prowadzi działalność gospodarczą - zarząd odpowiada, ale nie jak w spółce>>
 

Dochód pasywny – czy to już działalność gospodarcza?

Za dochód pasywny uznaje się taki sposób osiągania dochodów, który przy spełnieniu określonych warunków początkowych, nie wymaga późniejszego zaangażowania czasu ani pracy konkretnej osoby. Źródeł, z których można uzyskiwać stały dochód bez zaangażowania pracy i czasu jest wiele. Jednym z najbardziej popularnych sposobów na osiąganie dochodu pasywnego jest wynajem nieruchomości. W tym zakresie pojawia się podstawowe pytanie o to gdzie przebiega granica pomiędzy tym co stanowi tzw. najem prywatny a tym co należy uznać za czynności związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Kwalifikacja działalności w zakresie najmu ma istotne znaczenie na gruncie przepisów ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1128, dalej: u.p.d.o.f.). O tym, czy najem jest prowadzony w ramach działalności gospodarczej decyduje spełnienie obiektywnych kryteriów określonych w art. 5a pkt 6 u.p.d.o.f. Z definicji zawartej w tym przepisie wynika, że dla uznania określonej działalności za działalność gospodarczą konieczne jest łączne spełnienie następujących warunków: zarobkowy charakter działalności, ciągłość i zorganizowany charakter działalności. Najem nieruchomości stanowi szereg powtarzalnych, cyklicznych czynności dokonywanych według pewnych reguł, w sposób metodyczny, uporządkowany, a więc w sposób zorganizowany. Działania podejmowane przez wynajmującego mają charakter długofalowy, ukierunkowany na wykorzystanie składnika majątkowego w sposób zorganizowany i ciągły, dla osiągnięcia zysku.

 


Zaistnienie powyższych okoliczności może wskazywać na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie najmu, mimo braku jej formalnej rejestracji. Za dochód pasywny należy uznać również dochód jaki osiąga wspólnik z udziału w spółce osobowej. Zgodnie z art. 5b ust.2  u.p.d.o.f. jeżeli pozarolniczą działalność gospodarczą prowadzi spółka niebędąca osobą prawną, przychody wspólnika z udziału w takiej spółce, uznaje się za przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej. Przepis ten nie kreuje nowego źródła przychodu a kwalifikuje przychody wspólnika z udziału w spółce niemającej osobowości prawnej jako przychody z działalności gospodarczej. Ponadto dla uznania przychodu wspólnika jako przychodu z działalności gospodarczej bez znaczenia pozostaje rodzaj działalności spółki oraz źródła, z których osiąga dochody.  

Ograniczenia dla fundacji rodzinnej

Nie ulega wątpliwości, że działalności fundacji rodzinnej będzie można przypisać przymioty prowadzenia działań we własnym imieniu, w sposób zorganizowany i ciągły, a także – przez osiąganie dochodu pasywnego – zarobkowość. W takim układzie będzie stanowić to realizację działalności wyznaczoną przez definicję działalności gospodarczej z art. 3 Prawa przedsiębiorców. Jeżeli przyjmiemy, że w omówionych wyżej sytuacjach osiąganie takiego dochodu oznacza prowadzenie działalności gospodarczej to zakaz jej prowadzenia w projekcie ustawy stanowić będzie poważne ograniczenie w działaniach prowadzonych przez fundację rodzinną. Nie trudno przecież sobie wyobrazić, że osiąganie właśnie takiego dochodu pasywnego byłoby świetną możliwością do zapewnienia stałego dochodu dla fundacji rodzinnej i umożliwiałoby spełnianie jej kluczowego zadania, czyli spełniania świadczenia na rzecz wskazanego przez fundatora beneficjenta. Wydaje się zatem, że na etapie prac przy projekcie ustawy słusznym krokiem byłoby wyjaśnienie wątpliwości co do tego zakresu działalności gospodarczej czy też wprowadzenie przepisu, który wskazywałby, że takie działania podejmowane przez fundację rodzinną nie będą stanowić działalności gospodarczej w rozumieniu art. 3 Prawa przedsiębiorców.

Blaski i cienie projektowanej ustawy

Projekt ustawy o fundacji rodzinnej niewątpliwie wychodzi naprzeciw oczekiwaniom wielu polskich przedsiębiorców, którzy dzięki takiej formie prawnej, będą mogli zapewnić skuteczną sukcesję swojemu rodzinnemu biznesowi. Dotychczasowo bowiem osoby chcące skorzystać z możliwości, które dają fundacje rodzinne, musieli szukać takich podmiotów w zagranicznych systemach prawnych. Trzeba zatem uznać działania legislacyjne zmierzające do stworzenia takiej możliwości w Polsce, jako działania ze wszech miar słuszne i potrzebne. Nie można jednak przy tym pominąć tego, że niektóre zapisy projektu ustawy rodzą wiele wątpliwości, jak choćby omawiany zakaz prowadzenia działalności gospodarczej. Pozostaje jednak mieć nadzieję, że zgłaszane uwagi zostaną uwzględnione w toku dalszych prac legislacyjnych. Według pierwotnych założeń, ustawa o fundacji rodzinnej powinna wejść w życie z dniem 1 stycznia 2022 r., co oznacza, że prace te powinny w najbliższych tygodniach przyspieszyć. Jest zatem duża szansa, że już za kilka miesięcy będą się tworzyć pierwsze polskie fundacje rodzinne i oby mogły one wykorzystać cały swój potencjał w zakresie zapewnienia sukcesji rodzinnemu biznesowi w Polsce.

Patrycja BińczakDawid Feliszek

Autorzy, Patrycja Binczak , prawnik w DWWS Legal, Dawid Feliszek, associate w Kancelarii Prawnej Schampera, Dubis, Zając i Wspólnicy sp. j. SDZLEGAL SCHINDHELM