Kilka miesięcy temu opublikowana została Krajowa Ocena Ryzyka Prania Pieniędzy oraz Finansowania Terroryzmu. Jednym ze wskazanych w niej obszarów zagrożeń wystąpienia zjawiska prania pieniędzy na rynku pozafinansowym jest działalność podmiotów typu non profit, czyli fundacji i stowarzyszeń. Nie powinno więc dziwić, że coraz więcej instytucji obowiązanych przykłada dużą wagę do wnikliwego przeprowadzenia procesu KYC („know you customer”) przed rozpoczęciem współpracy z fundacjami lub stowarzyszeniami. Jednym z elementów tego procesu jest ustalenie beneficjenta rzeczywistego, co okazuje się niełatwym zadaniem w przypadku tych podmiotów. Czytaj również: MF opublikowało przewodnik po rejestrze beneficjentów >>
Kim jest beneficjent rzeczywisty
Przez beneficjenta rzeczywistego ustawa z 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (ustawa AML) rozumie osobę fizyczną lub osoby fizyczne sprawujące bezpośrednio lub pośrednio kontrolę nad klientem poprzez posiadane uprawnienia. W przypadku osoby prawnej innej niż spółka notowana na giełdzie, będzie to osoba fizyczna:
- będąca udziałowcem lub akcjonariuszem podmiotu, której przysługuje prawo własności więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji tej osoby prawnej,
- dysponująca więcej niż 25 proc. ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym podmiotu, także jako zastawnik albo użytkownik, lub na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu,
- sprawująca kontrolę nad osobą prawną lub osobami prawnymi, którym łącznie przysługuje prawo własności więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji podmiotu, lub łącznie dysponująca więcej niż 25% ogólnej liczby głosów w organie podmiotu, także jako zastawnik albo użytkownik, lub na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu,
- sprawująca kontrolę nad podmiotem poprzez posiadanie w stosunku do tej osoby pozycji dominującej,
- zajmująca wyższe stanowisko kierownicze w przypadku udokumentowanego braku możliwości ustalenia lub wątpliwości co do tożsamości osób fizycznych określonych powyżej oraz w przypadku niestwierdzenia podejrzeń prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.
Czytaj w LEX: Zakres niezbędnych danych pobieranych w kontekście prawidłowej identyfikacji beneficjenta rzeczywistego >
Ustawa AML wskazuje dodatkowo, że w przypadku trustów, za beneficjenta rzeczywistego uważa się:
- założyciela,
- powiernika,
- nadzorcę, jeżeli został ustanowiony,
- beneficjenta,
- inną osobę sprawującą kontrolę nad trustem.
Fundacje - kogo wskazać
Kogo wskazać zatem, jako beneficjenta rzeczywistego Fundacji ABC w przypadku, w którym fundacja ta ma jednego założyciela, który jest również prezesem jej zarządu. Dodatkowo, w zarządzie zasiada jeszcze jedna osoba. Obaj członkowie zarządu pracują w Fundacji ABC na zasadzie pro bono. W fundacji nie ustanowiono rady nadzorczej. Celem fundacji jest ochrona lasów – zbiera ona środki pieniężne, za które następnie współpracujący z nią wolontariusze kupują sadzonki drzew i po uzyskaniu zezwoleń sadzą je w lasach w okolicach miasta R. Ustawa z 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach wskazuje, że cele fundacji muszą być zgodne z podstawowymi interesami Rzeczypospolitej Polskiej. Ponadto muszą one mieć charakter społecznie lub gospodarczo użyteczny. Nadanie celu następuje w akcie fundacyjnym. Fundację założyć może osoba fizyczna lub prawna. Jej jedynym obligatoryjnym organem jest zarząd. Zakres kompetencji organów fundacji określa statut. Co też należy podkreślić, fundacja posiada osobowość prawną. W definicji beneficjenta rzeczywistego sama Ustawa AML nie traktuje fundacji jako oddzielnego podmiotu. Na to, w jaki sposób możemy zidentyfikować beneficjenta rzeczywistego, wskazuje nam sama Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/849 z dnia 20 maja 2015 r. (Dyrektywa IV AML). Zgodnie z nią podmioty prawne m.in. takie jak fundacja są podobne do trustów, zatem powinny one być traktowane tak jak trusty.
Czytaj w LEX: Fundacja a stowarzyszenie - podobieństwa i różnice >
Aby ustalić beneficjenta rzeczywistego w Fundacji ABC, musimy oprzeć się wprost na definicji beneficjenta rzeczywistego dla trustu. W tym przypadku będzie to zatem fundator Fundacji ABC, który jest zarazem prezesem zarządu (założyciel i osoba sprawująca kontrolę), a także drugi członek zarządu. Gdyby w Fundacji ABC ustanowiona była rada nadzorcza – także jej członkowie musieliby zostać zakwalifikowani do grupy beneficjentów rzeczywistych. W praktyce rekomenduje się wskazanie wszystkich ww. podmiotów jako beneficjentów rzeczywistych, ponieważ Ustawa AML nie różnicuje znaczenia tych osób.
Uwagi wymaga kwestia wskazania beneficjenta samej fundacji w rozumieniu Ustawy o fundacjach. W przypadku Fundacji ABC nie są to konkretne osoby, a de facto cała społeczność okolic miasta R., dla której aktywność finansowana przez Fundację ABC jest korzystna. Ustawa AML nie wskazuje nam, jak możemy określić beneficjenta w takim wypadku. Zgodnie z Dyrektywą IV AML jeżeli osoby fizyczne czerpiące korzyści z danego porozumienia prawnego lub podmiotu prawnego nie zostały jeszcze określone, wskazać należy kategorię osób, w których głównym interesie powstały lub działają dane porozumienie prawne lub podmiot prawny. Można uznać więc w tym wypadku, że są to wszyscy mieszkańcy okolic i samego miasta R. Należy jednak podkreślić, że w praktyce rzadko kiedy taka informacja będzie wymagana przez instytucję obowiązaną.
Czytaj w LEX: Reprezentacja fundacji i stowarzyszeń >
Stowarzyszenia - kogo wskazać
Drugim typem organizacji non profit działających w Polsce są stowarzyszenia. Na podstawie ustawy z 7 kwietnia 1989 r. - Prawo o stowarzyszeniach jest to dobrowolne, samorządne, trwałe zrzeszenie o celach niezarobkowych. Stowarzyszenie samodzielnie określa swoje cele, programy działania i struktury organizacyjne oraz uchwala akty wewnętrzne dotyczące jego działalności. Stowarzyszenie opiera działalność na pracy społecznej swoich członków. Posiada także osobowość prawną. Stowarzyszenie może założyć co najmniej siedem osób na zebraniu założycielskim. Osoby te stają się członkami założycielami stowarzyszenia. Na zebraniu założycielskim podejmują one uchwały o: powołaniu organizacji, przyjęciu statutu, wyborze władz stowarzyszenia, w tym zarządu. Mogą też podjąć uchwałę o wyborze komitetu założycielskiego. Majątek stowarzyszenia powstaje ze składek członkowskich, darowizn, spadków, zapisów, dochodów z własnej działalności, dochodów z majątku stowarzyszenia oraz z ofiarności publicznej. Stowarzyszenie, z zachowaniem obowiązujących przepisów, może przyjmować darowizny, spadki i zapisy od osób trzecich oraz korzystać z ofiarności publicznej. Ustalając beneficjenta rzeczywistego w tym przypadku, powinniśmy wrócić do głównej jego definicji wskazanej na początku niniejszego artykułu. Mając na uwadze, że stowarzyszenie nie ma ani udziałowców, ani akcjonariuszy, a jego organ stanowiący (walne zebranie członków) zawsze jest co najmniej siedmioosobowy, to oczywistym jest, że żaden z jego członków nie ma w nim więcej niż 25 proc. „udziałów”. Nie można więc wskazać beneficjenta rzeczywistego stowarzyszenia. W takim wypadku zatem beneficjentami powinny zostać ustalone osoby fizyczne, które zajmują wyższe stanowiska kierownicze w stowarzyszeniu, czyli są członkami jego zarządu.
Warto też odnotować, że za sprawą tzw. tarczy antykryzysowej obowiązek zgłoszenia beneficjentów rzeczywistych do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych, który spoczywa na wymienionych w Ustawie AML spółkach prawa handlowego, został przesunięty z 13 kwietnia na 13 lipca 2020 r.
Zobacz procedurę w LEX: Zgłaszanie informacji o beneficjentach rzeczywistych >
